ÖZETLE TOPAKKAYA
ÇİMELİ AŞİRETİ TARİHİ (ÖZET)
Tarihi belgelerde Cemeli, Cemelü, Çemeli, Çemelü, Cemeli Arabı, Cemeli Türkmanı adlarıyla da anılan Çimeli Aşireti (Cemaati), İnallı Aşiretinin bir koludur. İnallı Aşireti, Oğuzların Boz-Ok koluna mensupturlar.
13. yüzyılda Anadolu Selçuklu Devletinde göçebe hayatı yaşayan İnallı Türkmen Aşireti, 1243’de Moğolların Selçuklu Devletini yendiği Kösedağı savaşından sonra birçok Türkmen aşireti ile birlikte Anadolu’dan Memlüklü Devleti topraklarına (Suriye) sığındılar. 1260’da Moğollarla Memlüklüler arasında Suriye’de yapılan ve Moğolların yenildiği Ayn-ı Calut savaşından sonra Halep civarına yerleştiler.
1260’dan 1407’ye kadar Suriye’de kaldılar. 1407’de Memlüklü Devletine isyan eden Memlüklü Emiri Cekem’in saldırısına uğradılar. Bunun üzerine Akkoyunlu Devleti’ne sığındılar. Emir Cekem’in öldürülmesinden sonra tekrar yurtlarına geri döndüler.
1418’de Kara Koyunlu Devleti ile Akkoyunlu Devleti arasında yapılan savaşta İnallılar, Akkoyunluların safındaydılar. Savaşın Halep civarına kadar yayılması üzerine Tarablus-Şam yörelerinden Safita’ya gitmişlerdir. Birkaç yıl burada kaldıktan sonra yurtlarına tekrar döndüler.
1457’de Dulkadirli ve Bayat Aşiretleri ile birlikte Akkoyunlu Devletine katılmış olmaları kuvvetle muhtemeldir. 1473’de Fatih Sultan Mehmet’in Akkoyunlu Devleti Sultanı Uzun Hasan ile yaptığı Otlukbeli savaşında İnaloğullarının başında bulunan İnaloğlu İbrahim Bey önce Osmanlıların tarafına geçmişse de, daha sonra Akkoyunlu ülkesine dönmüştür.
Bir müddet sonra Dulkadirli Beyliği’ne katılan İnallı Aşireti ve bu aşiretin mensubu olan Çimeli aşireti uzunca bir süre Dulkadirli Beyliği içinde Maraş civarında yaşadılar. 1522’de Osmanlılar tarafından varlığına son verilen Dulkadirli Beyliği ile birlikte Çimeli Aşireti de Osmanlı Devletine katılmış oldu. 1540’da Maraş bölgesinde hala ikamet ediyorlardı.
Sultan II.Selim Han zamanında (1566-1574) yapılan yazımda Çimeli Aşireti Orta Anadolu’da bulunmuyordu. Orta Anadolu’da bulunmayan aşiretin bazı kollarının Dulkadir (Maraş), Bozok (Yozgat) ve Yeni-İl (Sivas) Türkmenleri arasında bulunmaktaydı.
Aşiretin Maraş’tan Orta Anadolu’ya göçü Sivas ve Yozgat üzerinden olmuştur.Bu göç hızlı gerçekleşmemiş;geldikleri yerlerde bir müddet kalmışlar,daha sonra yer değiştirmişlerdir.
Osmanlı kayıtlarında Bozulus Aşiretlerinin (Çimeliler de buna dahildir.) 17.Yüzyıl’ın başlarına kadar Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da kaldıkları bilinmektedir. Orta Anadolu’ya geçişleri bu tarihten sonra olmuştur.
Maraş bölgesinden Orta Anadolu’ya doğru göç eden aşiretin 1728-1736 yılları arasında Kırşehir Kazası-Konur Sancağında; Tozluburun mevkiinde (Kaman-Keskin arasında) ikamet ettikleri biliniyor. Aynı bölgede yaşayan Şeyhli Cemaati ile arazi anlaşmazlığı dolayısıyla kanlı kavgalara sebebiyet verdikleri gerekçesiyle 1736’da Osmanlı Sultanı I.Mahmut tarafından bir fermanla cezalandırılarak yerleştikleri yerden ayrılmak zorunda kaldılar.
Yerlerinden ayrılan Çimeli Aşiretinden bir kısmı Kırşehir’deki Cemeli (Cemele-Çayağzı) ve Çimeli köylerini kurarken, aşiretten ayrılan diğer bir kol Aksaray’da Çimeli Veyisfakılı (Bağlıkaya), Çimeli Uzartık (Topakkaya) ve Çimeli Yeniköy köylerini kurdular. Bir kısım aşiret mensubu da Adana’ya giderek Karataş ilçesi sınırları içinde bulunan Çimeli, Terliksiz, Helvacı, Yüzbaşı, Kamışlı ve Sakalıağca köylerini oluşturdular.
Tarihi belgelerde Çimeli Aşiretinin yerleşim yerleri olarak Halep, Maraş, Kırşehir, Aksaray, Adana, Çorum, İskilip, Sivas, Yozgat, Ürgüp, Niğde-İncesu, Konya, Karaman, Tarsus sahilleri belirtilmektedir. Günümüzde ne kadarı bu bölgelerde yaşamaktadır? Varsa eğer; ne kadarının aşireti hakkında tarihi bilgisi mevcuttur? Konu etraflı araştırılmaya muhtaçtır.