TOPAKKAYA SÖZLERİ VE DEYİMLERİ

�İMELİ UZARTIK K�Y�NDE S�YLENEN ATAS�ZLERİ, DEYİMLER VE TEKERLEMELER -Abdestsiz babaya namaz mı dayanır. -Acele işe şeytan karışır. -Acelen ne? Kelle mi g�t�r�yon? -Acı patlıcanı kırağı �almaz. -Acım acım a� ye. Derelerden b�� ye. Kaynanayın etini ye. Kara sıpanın g�t�n� ye.(b��: b�cek,sıpa:eşek yavrusu.Acıktım deyip yemek beğenmeyenler i�in s�ylenir. TEKERLEME) -Acın arığı, aptalın geriği; Yer kavurgayı, �alar bıyığı.(arık: �ok zayıf-hastalıklı, aptal :Mısır k�kenli;daha �ok d�ğ�nlerde �algıcılık veya s�nnet�ilik yaparak ge�imini s�rd�ren bir topluluk.gerik:gerinerek y�r�yen,kasıntı,kibirli. Fakirin hastalıklısı,aptalın kibirlisi kavurga yediği halde yağlı yemek yemiş gibi bıyık burur.Haline bakmaz kibirli davranır manasında.Burada esas olarak kibir;�zellikle fakirin kibirli olması kınanmaktadır.) -Acından kimse �lmemiş.(Allah herkesin rızkını verir.) -A� ağzıynan yiyor.(A�ken iştahla,yemek ayırımı yapmaksızın yemek yiyenler i�in s�ylenir.) -A� doymam,susuz kanmam bellermiş. -A� koma arsız eden; �ok s�yleme y�zs�z eden. -A� k�pek fırın yıkar.(A� kalan hırsızlık yapar manasındadır.) -A� yatarım, din� yatarım.(Tembel s�z�) -A�lık �or getirir,�or �l�m getirir.(�or:hastalık) -A�tırma kutuyu, s�yletme k�t�y�.(A�tırma ağzımı, k�t� s�z s�ylerim.) -Adam intikamını kırk yıl sonra almış,ne �abuk aldım demiş.(İntikam i�in acele etme.) -Adamın iyisi kocadık�a ko� olur. Adamın k�t�s� kocadık�a hi� olur. -Adamın y�z�ne vurmuşlar; “Ah arkam!” demiş.(Mecazi manası olan bir ata s�z�.Arka �ıkanı olanın y�z�ne kimse tokat atamaz.Arkası olanın kimse �zerine gelemez manasındadır. -Adı �ıkacağına, canı �ıksın. -Adı �ıkmış dokuza, inmez sekize. -Ağa (i)�erlemeyince, iş�i terlemez.(İşveren �ok �alışmazsa iş�iyi �alıştıramaz.) -Ağadan bir at isterim;verirse de avradını,vermezse de... -Ağanın eli tutulmaz.(C�mertliğe sınır olmaz.) -Ağaranı yok, g�vereni yok.(S�t veren hayvanı yok, ekelgesi[ekilecek yeri] yok.Ağaran kelimesi ile s�t veren hayvan,g�veren kelimesi yeşeren manasında kullanılıp mahs�l veren tarlası kastedilmektedir.) -Ağır oturup batman kalkar.(ağır başlı) -Ağırı ne yel alır, ne sel alır.(Ağır başlı zarar g�rmez.) -Ağız eskittim.(�ok s�yleyip ikna edemedim.) -Ağlayanın malı g�lene yaramaz.(Mazlumun malını ağlatarak alan o malın hayrını g�rmez.) -Ağrımaz başını ağrıya soktu.(Başını belaya soktu.) -Ağrısız başını ağrıya sokma.(Başına fuzuli iş a�ma) -Ağzı var dili yok.(Kimsenin işine karışmayan,zararsız insanlar i�in s�ylenir.) -Ağzın fal mıydı?(Dediği aynen �ıkana s�ylenir.) -Ağzına karın boku.(Uğursuz laf edene s�ylenir.) -Ağzında incir �ekirdeği ıslanmaz.( Sır tutmaz.) -Ağzında mercimek ıslanmaz.(Sır tutmaz.) -Ağzından �ıksın,yakana d�k�ls�n.(yaka:elbise yakası,Ağzından �ıkan bedduaya başkası değil,kendin uğra;k�t� dileklerin başkasına ulaşmadan kendi �zerine d�k�ls�n demektir.Beddua edene karşı s�ylenen bedduadır.BEDDUA) -Ağzını bağlasan altı ay yaşar.(A�lığa dayanıklı, şişman anlamında.) -Ağzını gıvış gıvış ettiriyor.(Kem k�m ediyor.) -Ağzını hayıra a�,g�t�n� bayıra a�.(Uğursuz laf edene s�ylenir.) -Ağzının kanıyla gitti.(Yaptığı k�t�l�k yanına kar kaldı manasındadır.Isıran k�peğin dayak yemeden gitmesine benzetilerek s�ylenmiştir. ) -Ağzının tadını bilse,burnunun bokunu yer.(İyinin kıymetini bilmiyor.) -Ağzının yatımı.(s�z�nden niyetinin anlaşıldığına g�re) -Ahdimi aldım.(İntikamımı aldım.) -Ahı gitmiş,vahı kalmış.(işi bitmiş,yaşlı) -Ak ak yuduk, mor mor serdik.(İşi daha k�t� hale getirdik.) -Akacak kan damarda durmaz.(Başa gelecek olduktan sonra mani olmak m�mk�n değildir.) -Akan su pislik tutmaz. -Akciğer karaciğere kavuştu.(Sevdiğine kavuşana s�ylenir.) -Akıl akıldan �st�nd�r,arşa �ıkana kadar.(Bir meseleye mutlaka daha iyi bir ��z�m yolu �reten bulunabilir.) -Akıl var, yakın var.(G�z var, izan var.) -Akıl yiğide sermaye.(Akıl yiğidin sermayesidir.) -Akıllı d�ş�n�p taşınıncaya kadar deli oğlunu evermiş. -Akılsız başın taban �eker zorunu.(Aklını kullanmayan kişi kendine bir�ok sıkıntı getirir manasında.Akılsız baş boşuna ayaklarını yorar ifadesi kullanılmıştır.K�peğin aklı eksiğini yol kocadır atas�z� de aynı manada kullanılır.) -Aklı bokuna karıştı.(Kafası allak bullak oldu.) -Aklı olmayanın koyununu g�tme. G�dersen hakkını alma.(hak: �cret,Akılsız adama hi� bulaşma,bulaştıysan derhal uzaklaş.Zararın neresinden d�n�l�rse kardır anlamı vardır.)) -Aklı s…nin başında.(Karı kızdan başka bir şey d�ş�nmeyen hovardalar i�in s�ylenir.) -Aklım,havsalam almadı.(havsala:leğen kemiği,pelvis.Aklın almayacağı,mantığa uymayan bir iş veya durum karşısında s�ylenir.) -Aklımda kalacağına karnımda kalsın.( yemek istiyorsak bir an �nce yiyelim.) -Aklın yolu birdir. -Aklının yan tahtası eksik.(dengesiz) -Akşamın hayrından sabahın şerri iyidir.(Akşam yorgunluğunda iş yapma yerine sabahın din� kafasıyla iş yapmak daha verimli olur manasındadır.) -Al bir kaya, nerene dayarsan daya.(Te’vili m�mk�n olmayan patavatsız s�z karşısında s�ylenir.) -Al g�z�m ver g�z�m.(peşin para ile alışveriş.) -Al kahpenin kızını. Alma kızının kızını. S�rer ebesinin izini.(ebe: anneanne) -Ala m�nafık.(iki y�zl�) -Alaşa.(S�z�ne g�venilmeyen,ciddiyetsiz.) -Al�ak dağları ben,b�y�kleri babam yarattı.(Kibirli olana denir.) -Alıcı g�z�ynen baktı.(Dikkatle baktı,sanki satın alacak gibi titizlikle inceledi anlamında kullanılır.) -Alıcı kuşun �mr� tez olur.(Yırtıcı kuşun �mr� kısa olur c�mlesinden kasdedilen; can yakan,insan canına kıyan kişilerin �m�r bereketinin olmayacağı,bir şekilde belaya uğrayarak erken �lecekleri anlatılmaktadır.) -Alımını aldı.(Hastalayacak kadar soğukta kaldı.) -Alışmış kudurmuştan beter. -Ali Ağa’nın abdest suyu.(Ilık su gibi,soğumuş yemek i�in s�ylenir.) -Ali’ nin k�lahını Veli’ ye giydirdik.(Borcu, bor� alarak �dedik.) -Ali’yi seversen �ld�r yılanı, Mevla’ yı seversen incitme canı.(Ali: Hz. Ali) -Allah analı,babalı b�y�ts�n.(DUA) -Allah bir hakkı i�in.(YEMİN) -Allah bir dediğine inan.(�ok yalan s�yleyen i�in s�ylenir.) -Allah bir insanın malını almadan �nce aklını alırmış.(İnsan b�y�k akılsızlıklar yapmadan malını kaybetmez.) -Allah bir kapıyı kapatırsa bin kapı a�ar. -Allah dağına g�re kış verir.(Herkesin durumuna g�re derdi olur.) -Allah d�nyada g�n�l azabı,ahirette kabir azabı g�stermesin.(DUA) -Allah el kınamaz ayrılığı versin.(kınanmaz �l�m temennisi-Ge�imsiz yaşlılar i�in s�ylenir.) -Allah eşeğe boynuz vermezmiş(veya vermesin).(Allah k�t�ye yetki vermesin ki şerri diğerlerine dokunmasın.) -Allah “Gavura mal vermem de; emeğinden korkarım.” dermiş.(Allah �alışan herkese iyi k�t� ayrımı yapmaksızın karşılığını verir.) -Allah iş kaygısı versin. -Allah kendi hazinesinden versin.(DUA) -Allah kışın ağaransız, yazın g�verensiz; Ahirette dinsiz imansız bırakmasın.(ağaran:s�t,yoğurt,g�veren:ekin,sebze- DUA) -Allah malı dilediğine,ilmi dileyene virirmiş(verirmiş). -Allah sevindireceği kuluna �nce eşeğini kaybettirir; sonra buldururmuş. -Allah var, ne keder var?(Allah var,keder yok.) -Allah yarattığının rızkını da verir. -Allah yerine yeğin versin.(yeğin:bol, DUA) -Allahım,ile kep�eyinen;bana gaşşığınan vir.(Allahım,ellere kep�e ile;bana kaşıkla ver.Diğer m�sl�man din kardeşlerime bana verdiğinden daha �ok mal ver.Bana az vermene de razıyım anlamında.DUA) -Allahın verdiği taşar d�k�l�r, Kulun verdiği başa kakılır. -Allahtan korkmaz,cennetten �ıkmaz.(Sabi �ocuklar i�in s�ylenir.) -Allem kallem ediyor.(Kandırmaya uğraşıyor.) -Alma k�t�y�,satma k�t�y�. -Alma sa�ı kesiğin ahını, G�kten indirir şahini.(sa�ı kesik: gelin- el kızı,El kızına zul�m eder,bedduasını alırsan g�kte u�an şahin bile olsan mazlumun bedduası seni yakalar,seni cansız yere serer manasındadır.Eskiden Anadoluda bir�ok g��ebe veya yerleşik halk arasında d�ğ�n�n yapıldığı g�n gelinin sa�ını keserek sa�ına yeni şekil verme adeti vardı.Gelinin sa�ı kesilmeden kendisine sorulur;z�l�f m� istersin,kekil(kak�l) mi istersin denilirdi.Hangisini isterse ona g�re kak�l veya z�l�f oluşacak şekilde sa� kesilirdi.Evlenmemiş kızlar katiyyen z�l�f veya kak�l bırakamazdı.B�ylece bir gen� kadının sa� durumuna bakarak evli veya hi� evlenmemiş olduğunu anlamak m�mk�nd�.Evli kadınlar,sa�ı kesik olarak tabir olunurdu.) -Almadığıma yanmam,g�rmediğime yanarım.(Herhangi bir şeyi almazsan bile bir kere g�rmenin hi�bir zararı olmaz.) -Aman ağalar diyeceğime,aman dağlar derim.(K�roğlu’nun s�z�:Boyun eğeceğime dağa �ıkarım.) -Ana gibi yar olmaz. Bağdat gibi şar olmaz.(şar: şehir) -Ana; derdine yana, baba; sakalı kaba.(Baba ananın yerini tutmaz manasındadır.) -Analı kuzu; kınalı kuzu.(Anası sağ olan,fazla mahrum olmaz.Ana �ocuğunu el �st�nde tutar.) -Anamın adı,ağzımın tadı.(Anasının ismini �ocuğuna koyanın �ocuğunu severken s�ylediği s�z.) -Anandan evvel ahıra girme.(Her şeye burnunu sokma, sıranı bil.) -Anası kara, babası kara ondan olur kırı(eşek sıpası). Anası sarı, babası kara ondan olur h�r�(huri). -Anası sarımsak, babası soğan. Ne olur ondan doğan?(Anası-babası k�t� huylu olandan hayır gelmez.) -Anasına bak kızını al, kenarına bak bezini al. -Anasının ciğerinin bağı, y�reğinin yağı(Ananın �ocuğa sevgi s�z�.) -Angut.( Saf ve kolay aldanan insanlara denir.angut:�rdeğe benzer, ondan biraz k��k bir �eşit su kuşu.U�arken “anğ anğ”sesi �ıkarır. Yuvasını genellikle sudan uzak ve kayalık araziye yapar.Yavrularını yumurtadan �ıktıktan sonra y�r�terek sulu b�lgeye g�t�r�r.Yavrularını bir daha ilk yuvasına getirmez.) -Aptalın karnı doyunca g�z� yolda olurmuş.(aptal:�ingene) -Ar damarı �atlak(kırık).(hayasız) -Arayan belasını da bulur, Mevlasını da. -Arına bunaldı(boğuldu).(ar:utanma duygusu,Utanarak yapmaya mecbur kaldı.) -Arife g�n� yalan s�yleyenin bayram g�n� y�z� kara �ıkar. -Arka gerek arka, kimisi �ekine kimisi korka.(arka:arka �ıkan akraba, Adamın y�z�ne vurmuşlar, “Ah arkam!” demiş atas�z�n�n eşdeğeri.) -Arkalı k�pek kurt almış.(arka:sahip �ıkan.Yardımcısı olan başarılı olur.) -Arkam arkam giderim. Yolda bayram iderim. Takkam d�şt� toz oldu. Koca karı kız oldu.(�ocuk TEKERLEMESİ) -Arkandan atlı mı geliyor?(acelen ne?) -Arsızın ar nesine, alır kor torbasına.(Y�zs�z,utanmaz i�in s�ylenir.) -Artık-eksik hakkını helal et.(helalleşme teklifi) -Asıl azmaz, bal kokmaz.Kokarsa yağ kokar; onun da aslı yoğurt. -Asım asım oluyor.(Arsızca istiyor.) -Aslan yatağından belli olur.(Temizlik iyilerin �zelliğidir.) -Aslı hu, nesli hu.(Aslı ne ki, nesli ne olsun anlamında) -Aslını inkar edene haramzade derler.(İyi insan aslını inkar etmez.) -Aş katığı isteyene; kış katığı(vermek).(�l��s�z bir şey verene denir.) -Aş sabahın,iş sabahın.(İşe erken başlamalı.) -Aş, eşikten �ıkana kadar yoldaş.(�orba tok tutmaz;mideyi �abuk boşaltır anlamında.) -Aşağı t�k�rsen sakal,yukarı t�k�rsen bıyık. -Aşk ağlatır,dert s�yletir. -At at oluncaya kadar sahibi feth olur.(Eğitmek i�in �ok uğraşmak gerekir.) -At sahibine g�re kişner.(Kişiler emri altındaki kişinin tavrına g�re davranışını ayarlar.) -At yedi g�nde,it yediği g�nde belli olur. -At, avrat, silah kimseye emanet edilmez. -Ata da soy, ite de soy gerek. -Ateş d�şt�ğ� yeri yakar. -Ateş olmayan yerden duman �ıkmaz. -Atı alan �sk�dar’ı ge�ti. -Atın �l�m� arpadan olsun. -Atına g�venemen, g�t�ne g�venemen niye �ıkan ortaya.(Başarılı olamayacağın bir hususta girişimde bulunma.) -“Atına, g�t�ne g�venemeyip ortaya �ıkmak.”(Başaramıyacağı bir iş hususunda ortaya atılmak.) -Atınan deve değil ya.(Kıymetli birşey değil.) -Atla avrat yiğidin bahtına. -Avradın malı; yiğidin alnının tokmağı. -Avrat yok;akıl yok. -Ayağı b�y�k hoyrat, kafası b�y�k devlet.(Başı b�y�k olanın bahtı b�y�k olur anlamında.) -Ayağı kud�ml�(kademli), başı devletli olsun.(Ayağı uğurlu, bahtı a�ık olsun.) -Ayağıma kara su indi.(�ok yoruldum.) -Ayağına taş değmedi.(Hi� sıkıntı �ekmedi.) -Ayağını alıyor.(Aleyhine �alışıyor.) -Ayağını denk al.(Tedbirli ol.) -Ayağını sıcak tut,başını serin. -Ayının balak sevdiği gibi(sevmek)(hoyrat�a davranmak, balak:yavru kedi) -Ayran ağızlı.(budala) -Az ağrıyı aş basar,�ok ağrıyı iş basar.(Yemek yiyince ufak ağrılar kaybolur,�alışmak insanın ağrılarını unutturur.) -Az sadaka �ok kaza, bela savar. -Az ye de bir �ırak tut.(Başkasına kendi işlerini yaptırmak isteyene s�ylenir.) -Aza kanaat etmeyen �oğu bulamaz.(Allah aza kanaat edenin malını �oğaltır.) -Azeysiz.(terbiyesiz) -Azgının hasmı Allah.(Zalimin belasını Allah verir.) -Azıcık aşım, ağrısız başım.(B�y�k işlerle uğraşmayanın kafasını meşgul edecek sıkıntıları olmaz.) B -Baba oğula bir bağ bağışlamış; oğul babaya bir salkım �z�m� vermemiş. -Babalar bağırtasıca.(BEDDUA) -Babam �ld� �ks�z kalmadım da, Anam �ld� �ks�z kaldım.(Ana, babanın yokluğunu aratmaz.) -Bağrım ge�ti.(Uyur uyanık halde kısa s�reli uykuya daldım anlamında kullanılır.) -Bahar gelince ��p�n ��pe faydası olur.(Baharda hava ısınır, ufak engeller bile soğuk r�zgarı keser.) -Bal bı�ağı gibi sarılıyor(sarılmak).(Can-ı g�n�lden h�rmet ediyor.Akrabaya, tanıdığa i�ten sahip �ıkıyor.Bal bulaşmış bı�ağın yapıştığı gibi bırakmıyor manasında.) -Bal tutan parmağını yalar.(İmkan sahibi olan ondan istifade eder.) -Bal yiyen baldan bezer.(En g�zel yiyecek bile �ok yenirse bıkkınlık verir.) -Balı parmağı uzun olan yemez; kısmeti olan yer.(Bir nimete kavuşmak i�in �ok istekli olmak her zaman yeterli olmaz;kısmette varsa o zaman nasip olur.) -Baskısız yalangıyı yel alır.(yalangı:Latince“ Verbascum” cinsine dahil bir bitki.Anadolu’da sığır kuyruğu olarak da bilinmektedir.Sarı �i�ekleri u� kısımlarda a�an, boyu 50-70 cm civarında olabilen bir �eşit yaban otu.Hayvanların yemediği bu ot eskiden yakacak olarak kullanılırdı.Toplanan otlar evlerin yakınına yığılır;r�zgar dağıtmasın diye �zerine ağırlık(baskı) konurdu. Aile baskısı(terbiyesi) olmayan �ocukların zararlı akımlara kapılacağını belirten bir atas�z�.) -Baş başa, baş şeriata bağlı.(Herkesin bir silsile halinde kurallara uyma mecburiyeti ve mesuliyeti var;keyfilik olamaz.) -Baş ol da istersen soğan başı ol.(Makam sahibi olmanın �nemini anlatır.) -Baş yok, boğ yok.(Terbiye edecek aile b�y�ğ� yok-başbuğ yok.) -Başa gelecek olunca deve �st�nde kuduz dalar. -Başa gelen �ekilir. -Başangı.(baştan �ıkmış, ahlaksız �ocuk) -Başı bozuldu.(Eşi �ld�.) -Başı kesik tavuk gibi �ırpınıyor.(�z�nt�den feryat-figan ediyor,kendini yerden yere atıyor.) -Başı kı�ından ağır gelesice.(başına b�y�k bela gelesice-BEDDUA) -Başına benim kadar b�y�k taş d�şs�n.(BEDDUA) -Başına gelmeyenin hoşuna gelir. -Başında at nallıyor(Başında at nallamak)(S�rekli aynı s�zleri tekrarlayıp duruyor,s�ylenip durarak kafa şişiriyor.) -Başını bağlamak(evlendirmek) -Başını bağrını yesin.(bağır:g�ğ�s,Başına, g�ğs�ne zarar gelsin;�l,geber manasında.BEDDUA) -Bekar oğlana avrat boşaması kolay olur. -Beline �emi sarmak(�em: �imen, altından kalkamayacak sıkıntıya sokmak) -Ben arıyorum bir binecek, O da bana binecek.(İş yapması istenen kişi, iş yapmayıp, yardım etme durumunda olduğu kişiden iş istediği hallerde s�ylenir.) -Ben yanarım yavruma, yavrum yanar yavrusuna. -Beni beğenmeyen mestan, y�z� g�r�nmez kirden pastan. -Besmele g�rm�ş şeytan gibi ka�ıyor. -Beş dakka mola, bir cigara dola.(tiryaki s�z�) -Beşer şaşar.(İnsan hatadan hali olmaz.Hatasız kul olmaz.) -Beylerin de arkasından s�verler.(İyi insanları k�t�leyenler her zaman olur;bunları kaale almamak lazım.) -Bıldırki tokluya şişek, Selam vermeyene eşek derler.(bıldır: ge�en yıl, toklu: kuzu, şişek: bir yaşındaki koyun yavrusu) -Bilirim diye yırtınmaktansa; bilmem diyip kurtulmak daha iyidir. -Bilmez pişirmez, g�t� kara sakız �iğner.(Haddini bilmeyen, bilmediği halde konuşan i�in s�ylenir.) -Bin iş�i de;bir baş�ı.(�alışan �ok da olsa baş olmazsa verim alınamaz.) -Bir amanı yerde,bir amanı g�ğ(g�k)de.(Izdırap i�inde,feryat-figan halde.) -Bir ayağı k�rde.(k�r: mezar,�ok yaşlıya denir.) -Bir başa iki tokmak vurulmaz.(Bir insana iki kere sıkıntı verilmez.) -Bir deliğe işemek.(Hepsi bir deliğe işer.)(aynı kararda olmak, hemfikir olmak) -Bir dirhem et bin ayıp k�rler.(k�rlemek:gizlemek, �zerini kapatmak, Kilo alma v�cudun �irkinliklerini �rter.) -Bir g�nl�k �mr�n varsa, iki g�nl�k azık hazırla. -Bir kişinin azığı iki kişiyi a� kor. -Bir k�t�n�n şerri yedi mahalleye dokunur. -Bir kula� eş, urgan boyu d�ş.(Kendi tuzağından daha b�y�ğ�ne d�ş.BEDDUA) -Bir kutu kibrit al da derdine yan.(Başkasıyla ilgileneceğine kendi derdinle uğraş.) -Bir olur, iki olur, ��nc�ye bok olur.(Hatada ısrar edilirse sonucu facia ile sonu�lanır.) -Bir yerim diyenden kork, bir de yemem diyenden.(Bazen yemem diyen yemeye daha isteklidir.) -Bir y�z� it, bir y�z� insan.(Ne yapacağı belli olmaz.) -Biti kanlandı.(G��,kuvvet buldu veya zenginleşti anlamındadır.Sevilmeyen kişiler i�in s�ylenen bir deyimdir.) -Bitli kaşınmış, a� umunmuş.(Yardıma imkanı olmayandan yardım bekleyen i�in s�ylenir. umunmak: ummak, beklemek) -Boğazına ge�irdi.(Vermemek niyetiyle bor� aldı.) -Bok babayın anayın boynuna.(K�t� bir iş yapanın ana ve babasına yapılan beddua.BEDDUA) -Bok babayın ananın sinine dolsun.(sin:mezar) -Bok yiyenin boku yenmez.(�ok fakirin yanında �alışılmaz.Başkasının yardımına muhta� birisinden fayda gelmez.) -Bok yutmuş kaza d�nd�.(Apışıp kaldı.) -Boktan boya(uyduruk şey) -Boktan şifa olmaz.(Zararlı olabilecek koca karı ila�larını kullanmamayı tavsiye eden bir s�z.) -Borcun iyisi vermek, derdin iyisi �lmek. -Bor� yiğidin kam�ısıdır. -Bor� yiyen kesesinden yer. -Bostan hoyuğu gibi duruyor.(hoyuk: işaret taşı.Boş durup iş yapmayana s�ylenir.) -Boş duranı Allah sevmez. -Boş kile, boş ambar; doldur doldur d�k.(iyimser hayal kurarak konuşmak) -Boşa koyuyorum dolmuyor, doluya koyuyorum almıyor.(��z�m bulunamayan durumda s�ylenir.) -Boşboğazlık etmek.(Yeri ve zamanı olmadığı halde s�ze karışmak veya yetkisiz birinin fikir ileri s�rmesi.) -Boynu eğri olmak(minnet borcu bulunmak) -Boynumu kesseler bir damla kanım akmaz.(bir işte hi� su�u olmamak) -Boynuz kulağı ge�ti.(Sonradan gelen eski’yi ge�ti,yeni yetişenler eskilerden daha ileri duruma geldiler anlamındadır.) -Boyu heyrek, aklı seyrek.(herek: asma sırığı, “Boyu tavil, aklı zail” atas�z�n�n eşdeğeri. tavil: uzun,zail:kayıp) -Boyu kavak, aklı savak.(savak: ters) -Bug�n yer bug�n i�erim, yarına H�da kerim. -Burnu bulut �iziyor.(O kadar �ok kibirli ki;burnu bulutlara dokunuyor. ) -Burnumdan getirdi.(Burnundan getirmek)(�ok sıkıntı verdi manasında kullanılır.Koyun ve sığır gibi hayvanlar aşırı miktarda buğday veya arpa yediğinde yediği tahıl karnında şişer ve yediğini sindiremez.Hayvan bazan �l�r.�lmeden �nce yediği yemler ağzından,burnundan gelmeye başlar.Buna hayvanın t�hmelemesi(t�hmeledi) denir.Bu olaya benzetilerek s�ylenmiştir.) -Burnuna sırıkla bok yetişmez.(�ok kibirli;burnu o kadar yukarda ki,burnuna bok s�rmek i�in sırık kullanmak gerekli manasında.) -Burnunun doğrusuna gidiyor.(Başkasının fikrine itibar etmeksizin doğru-eğri demeden kendi bildiğini uyguluyor.) -Burun kırın ediyor.(mızmızlanıyor) -Buyurulmamış yumuşu puşt oğlan tutar.(Yapılması istenmediği halde gereksiz bir işi yapana denir.) -B�y�ğ�n� bilmeyen Allah’ ını bilmemiş.B�y�ğ�ne saygı g�stermeyen Allahın emirlerine saygısızlık etmiş olur.) C-� -Cahillik başa bela.(Gen�lerin hata yapabileceğini anlatır.) -Cami yapılmadan k�rler kapıya dizilmiş.(Bir iş tamamlanmadan, yararlanmak isteyenler ortaya �ıkmış.) -Cami yıkılmış ama mihrabı yerinde.(G�zelliğinden alamet kalmış yaşlıya denir.) -Caminin mumunu yiyen kedinin g�z� bozarmış.(G�ze boz gelmek:G�z hastalığına uğramak,g�z�n korneasında bulanıklık oluşması;Kutsal şeylere, yetim malına zarar veren cezasız kalmaz.) -Can alıp can veriyor.(Can �ekişiyor.) -Can �ıkmayınca huy �ıkmaz. -Cana gelen mala gelsin. -Canı berk.(acıya dayanıklı) -Cehennemin dibine gidesice.(BEDDUA) -Cehennemin zımarasına(zımara’ya) gidesice.(zımara:cehennemin en şiddetli yeri,cehennem-i z�mera.BEDDUA) -Cızıdan �ıktı(�ıkmak).(cızı: �izgi,Tarla s�r�l�rken hayvanın d�zg�n gitmemesi durumuna benzetilerek;insan i�in yapmaması gereken şeyi yaptığında“yoldan �ıktı”manasında s�ylenir. -Cin atına bindi.(K�plere bindi.) -Cingan beyi(erkeği) gibi kubarıyor.(cingan:�ingene,kubarmak:şişinmek, kasıntılı durmak) -Cingan cik cik. Arkası lik lik. Bir sokum ekmek; Kapı kapı gezmek.(sokum: lokma, TEKERLEME) -Cingan gibi orannıyor.(orannamak:arsızca yalvarmak) -Cirit atıyor(atmak).(Ortalığın karmakarışık olması.) -�akılasıca.(BEDDUA) -�akıldaklı.(�akıldak:koyunun kuyruğu altında yapışık yumru şeklindeki kuru koyun pisliği.Pis, beceriksiz insanlara s�ylenir.) -�am sakızı,�oban armağanı(M�tevazi hediye manasında kullanılır.) -�amur, �aylak.(Ortalık ıslak, her taraf �amur arazi i�in s�ylenir.) -�amura yat da kalıbına bak.(Yaşına uygun olmayan �ocuk�a iş yapana denir.) -�avdar ekmeğine besmele ne?(Değersiz bir şeye kıymet vermek gerekmez.) -�enesi �ekilesice.(�ld�kten sonra insanın ağzı a�ık kalmaması i�in �enesi bağlanır.Geberesice anlamında.BEDDUA) -�ırak �ıkardı.(Aldattı, iflas ettirdi.) -�ift s�rmeyen �k�z�m olsun. �ifte gitmeyen oğlum olsun.(Varlıktan zarar gelmez.İş yapmayan oğlum bir g�n iş yapar olur,bu g�n işe yaramayan malım bir g�n işe yarar demektir.) -�ift�inin avradı iki, �k�z� �� olmalı.(Herşeyin yedeği bulunmalı.) -�ifte y�r�mez amma, b�veleğe şartıynan.(b�velek: �k�z� ısırıp kanatan sinek, şartıynan: şartı ile, usul�ne uygun. Tarla s�rmekte isteksiz, sinek ısırdı mı koşmayı seven hayvandan bahseder.[Normal işe �alışmayan fakat l�zumsuz işlerle �ok uğraşan kişilere denir.]) -�ift�iyi sil almış da;gittiği yirde hala kesseğin bir y�z� kuru dirmiş.(sil:sel,kessek:kuru şekilli �amur.�ift�iyi sel g�t�rse bile hala toprağın yeterince yağış almadığını d�ş�neceğini anlatan bir atas�z�.K�yl�n�n mahs�l�n�n iyi olması i�in yağmura ne kadar hasret olduğunu belirtir.) -�il keklik gibi kendini yiyip bitiriyor.(Aşırı �z�nt� �ekiyor.) -�imeli �irtik, �st� başı yırtık.(�imeli halkının fakir olduğunu, �st� başının yırtık olduğunu anlatır; yakın k�yl�ler tarafından s�ylenir.) -�irkefe basma, y�z�ne sı�rar.(�irkef:ıslanmış dışkıdan sızan su, fışkı) -�obanın g�nl� olunca tekeden s�t sağar.(İnsanın g�nl� olunca en zor şartta bile ��z�m �retir.) -�ocuğa iş buyur; sonra git ardından kendin yap.(�ocuk hatasız iş yapmaz.) -�ocuğu okutan; babasının ak�esiyle anasının boh�ası. -�ocuğun biri karar, iki zarar, �� cingana yarar.(cingan: �ingene) -�ok harman yeri dişlemiş.(�ok eş değiştirmiş veya iyi-k�t� bir�ok tecr�besi olmuş kişiler i�in s�ylenir.�ok mevsim ge�irmiş, yıllar g�rm�ş hayvanlardan ilham alınarak s�ylenmiştir.) -�ok muhabbet tez ayrılık getirir. -��ş dedik�e ziyana basıyor.(Her hareketiyle zarara sebep oluyor.) D -Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur. -Dağ kuşu dağda, bağ kuşu bağda.(Herkes kendisine uygun yerde faaliyet g�stermeli veya yaşamalı.) -Dağda ayı dolaşır, boku bize bulaşır.(Hi� alakam olmadığı halde zararı dokundu.) -Dağınık eve misafir gelir.(�ok kere misafir insanı hazırlıksız yakalar.) -Dağlar karını martta alır. -Dam �st�nde kediler, Cırnav mırnav dediler, İki gelin bir oldu, Kaynanayı yediler.(TEKERLEME) -Damarı g�l olsun.(Hayvanın s�t� bol olsun.-DUA) -Damgası g�vdeme basılsın.(Bor� istendiğinde param yok diyenin yeminidir.) -Davul onun boynunda, �omak(tokmak) başkasının elinde.(Zahmeti �eken ayrı,yetkiyi kullanan ayrı manasında.) -Davula taş atmak(şerli birine sataşmak) -Debbağ(derici) sevdiği deriyi yerden yere vururmuş.(Sevdiği birinin g�nl�n� almak amacıyla s�ylenir.Seni �zd�m ama bunu senin k�t�l�ğ�n i�in yapmadım,sana sert davranmam seni sevmediğim anlamına gelmiyor demektir.) -Dedesi koruk yer, torununun dişi kamaşır.(Ahlaksız veya huysuz insanların �ocukları da onlar gibi yanlış iş yaparlar.) -Defe koyup �aldı.(Sırrı ifşa etti.) -Deli deliyi g�r�nce değneğini saklarmış.(Başkalarına şerli olanlar daha azgınlarla karşılaştıklarında birden munis hale gelirler.) -Deli kızdan deli gelin, deli gelinden deli avrat olur. -Deli misin, demberse misin?(demberse:kafadan �atlak) -Deli-depek(deli) -Deli �ğ�t tutarmı(tutmaz.)? -Deli uslanmaz,demir ıslanmaz. -Delinin başucunda yatmaktansa, akıllının ayak ucunda yatmak iyidir. -Delinin g�t�nde sırık dikili olmaz ya; hareketinden belli olur. -Delinin ipiyle kuyuya inilmez. -Deliye y�z �ğ�t ver, kendi bildiğine gider. -Deliyle gitme yola, getirir başına bela. -Demberse.(aptal, deli) -Deme dostuna, der dostuna. -Demirci d�kkanında ne bulunur; iki �eki�, bir zopu�.(zopu�: b�y�k �eki�) -Dene deneye eş olur, dene de bir kazanda aş olur.(dene: buğday tanesi, israf etmeme tembihi) -Denenmişi denemek ahmaklıktır(abahamlıktır). -Denize dalar, �aya gelince �emrenir.(�emremek: kolu veya pa�ayı sıyırmak.K��k masraflarda pintilik yapar b�y�k masraflardan �ekinmez anlamında.) -Derdin b�y�ğ�n� ye.(BEDDUA) -Dermansız dertlerden gidesice.(BEDDUA) -Dermansız dertlere uğrayasıca.(BEDDUA) -Dert anıldığı g�n, �ks�z d�v�ld�ğ� g�n. (acısı artar) -Deve b�y�k ot yer, şahin k��k et yer.(Zeka ve akıl kimdeyse o başarılı olur;dış g�r�n�ş �nemli değildir.) -Deve eti yiyelim de imanımız tazelensin dedik; deve eti yedik eski dinden imandan da olduk.(Faydası olsun diye bir teşebb�ste bulunup,eskisinden daha k�t� duruma d�şmeyi anlatır.) -Deve gibi k�p�rd�.(�ok sinirlendi) -Deve kini gibi.(Kindar insanlar i�in s�ylenir.) -Deve �st�nde kuduz dalar.(Hi� olmayacak yerde tehlikeye maruz kalınabilir.) -Deve zelvesi gibi.(zelve: boyunduruk demiri, hantal iri yarı adam) -Devenin bostanda gezdiği gibi geziyor.(Dikkatsiz,kıra-d�ke y�r�yor.) -Deveyi dertlisi arar.(Ancak sıkıntısı olan �are arar.) -Deveyle ilgili kelimeler (l�k: erkek deve, hecin: tek h�rg��l� erkek deve, puhur: �ift h�rg��l� damızlık erkek deve, daylak:gen� deve,k�şşek:deve yavrusu, portlak:yakın doğmuş;�ok k��k deve yavrusu) -Devrilağalacca(devrilekalasıca).(D�ş�p �lesice.BEDDUA) -Dışı eli yakar, i�i bizi yakar. -Dışından baktım bir yeşil t�rbe, İ�ine baktım estağfirullah t�vbe.(Dışından iyi g�r�nen, fakat i�i son derecede k�t� insanlar i�in s�ylenmiştir.“Eller iyisi ,evler ağısı” atas�z�n�n bir benzeridir.) -Dibi g�r�nmeyen kaptan su i�ilmez.(Hem dibi g�r�nmeyen testi benzeri kaptan su i�memeyi �ğ�tler; hem de aslı bilinmeyen insana g�venilmez anlamı vardır.) -Dile gelen bile(bil ki) gelir.(Kendiliğinden dile gelen s�z ger�ekleşir.) -Dinim titriyor.(�ok sakınıyorum, �ok endişe ediyorum.) -Dinsizin hakkından imansız gelir. -Dipli bucaklı(s�p�rd�).(Evi iyice k�şe bucak temizledi.) -Dipte yat kapıyı bekle, altından al ağzına �al.(Evinde yalnız kal, ziyaret�in olmasın, altina pisle ağzına bulaştır anlamında.BEDDUA) -Dirhemini yiyen it kudurur.(Birine �ok ağır s�z s�ylendiğinde denir.S�z�n ağır olduğunu belirtir.) -Dirsek g�steriyor.(reddediyor) -Dişi kuş yapar yuvayı, hem sıvayı sıvayı.(Yuvayı kadın donatır.) -Dişine kan bulaştı.(Yaptığı k�t�l�k yanına kar kaldı.) -Dişlerimiz kuzu dişi gibi, �alışa �alışa �deriz.(Yaşım gen�,�demeye g�c�m yeter.) -Diye diye dilim ozan oldu.(�ok s�z s�yledim ama s�z�m� dinletemedim.) -Diye diye dilimde t�y bitti. -Doğru s�yle, doğru canın �ıksın.(Yalancının �l�m�n�n kolay olmayacağını anlatan,doğru s�zl� olmayı tavsiye eden atas�z�.) -Doğru tartan doksan sene yanarmış.(Teraziyi eğri tartanın vay haline.) -Domuşup duruyor.(�ş�m�ş gibi b�z�lerek durmak) -Dost kazan, d�şmanı anan da doğurur. -Dostluk başka, alışveriş başka. -Dostunla d�şman olmak istiyorsan; vaadet de yapma. -D�v d�v kara demir.(Nasihatten anlamayana denir;demiri d�vmekle şekli değişse bile madenini değiştiremezsin anlamındadır.) -Dua o dua amma; ağız o ağız değil.(Duanın kabul olması i�in insanın o duayı etmeye layık olması gerekir manasında.) -Dul avrat �ocuğu (ne olacak?)(g�rg�s�z, terbiyesiz) -Dulluk, bir k�ll�k; gelenin eşeği ağnar, gidenin eşeği ağnar.[ağnamak: eşeğin sırtını kaşıma amacıyla k�ll�kte(bazan yumşak toprakta) sırt�st� bir sağa bir sola yuvarlanması,k�ll�k:evlerin yakınında k�l d�k�len yer. (Sahipsiz olmasından dolayı dul kadına dil uzatan �ok olur anlamındadır.)] -Dumanını yel alır. Parasını el alır. Derdi sana kalır.(Sigara i�ene s�ylenir.) -Duvağını s�r�y� s�r�y� girsin, kefenini s�r�y� s�r�y� �ıksın.(�l�nceye kadar ayrılık olmaksızın kocasıyla beraber yaşamaları dileği ile yeni gelmiş geline yapılan dua. DUA) -D�d�ğe koyup �tt�rmek(�f�rmek)(sırrı ifşa etmek) -D�ğ�n etiyle k�pek tavlanmaz.(Elden gelen hediye derde deva olmaz.) -D�nya malı d�nyada kalır. -D�nya ...ne, ahiret ...na.(Ne d�nyasını nede ahiretini d�ş�nen, hi�bir şeyi takmayan,umursamaz,kaygısız-saygısız insanlar i�in s�ylenen argo bir s�z.) -D�nya, ahiret bacım olsun.(İyi bir kadından bahsederken kullanılır.) -D�nyaya kazık mı �aktım?(�lmeyecek miyim?) -D�ş olmayınca iş olmaz.(d�ş: r�ya,�nemli olaylarda umumiyetle rahmani(doğru �ıkan) r�ya g�r�l�r anlamındadır.) -D�şeş geldi.(d�şeş:tavla oyununda her iki zarın altılı gelmesi.İşi rastgeldi manasındadır.) -D�şmanın karıncaysa da merdane g�r�k.(g�r�k: g�r�n) -D�şmanına kemlik dileyeceğine canına sağlık dile.(kemlik:k�t�l�k dilemek,beddua etmek) -D�şmez kalkmaz bir Allah.(İnsan bu g�n zengin veya sağlıklı olabilir fakat yarın ne olacağı belli olmaz.Ancak Allah her zaman bakidir.) -D�ş�ne d�ş, g�t�ne şiş.(Uğursuz r�ya anlatana s�ylenir.) -D�ven �k�z�n�n ağzı bağlanmaz.(�alışan insanın yemeği kısıtlanmaz.) E -Ecel geldi cihana; baş ağrısı bahane. -Ehi(m), yoğu(m) kesildi.[Nefes nefese kaldı(m),�ok yoruldu(m).] -Eke toka.(Akıllı laf eden k��k �ocuk.) -Ekin bi�mesini bilmez; amma yığın tarifini iyi yapar.(İş bilmez, akıl verir.) -Ekin ekmez, g�ğe bakmaz.(Ekini olmayan yağmur beklemez.) -Ekmeği ekmek�iden al, beş ak�e de �ste ver.(K�t� mala paranı verme.) -Ekmeğin tavşan, sen tazı olasın. Kıyamete kadar iki yakan biraraya gelmesin.(BEDDUA) -Ekmek elden; su g�lden.(Başkasının kazandığını zahmetsizce yiyene denir.) -Ekmekten, aştan kesildi. -El deliye, biz akıllıya hasretik. -El elde, el başta.(Tamamen iflas etmiş.) -El elden, akıl akıldan �st�nd�r. -El eli yur, el de y�z� yur.(İyilik karşılıksız kalmaz.Sen birine iyilik edersen g�n gelir o da sana iyilikle karşılık verir.) -El elin eşeğini t�rk� �ağırarak arar.(El adamı candan iş yapmaz.) -El eliyle yılan tut, yılanı da yalan tut.(Ele iş yaptırıyorsan yapılmamış bil;bir şekilde eksik bırakır.) -El kınamaz ayrılığı.(ayıplanmayan �l�m) -El mi yaman? Bey mi yaman? (Elbette el yaman.)(Beylerin hakkından gelen de bulunur.) -El �pmeyle dudak eskimez.(B�y�klere saygı g�stermek insana eksiklik getirmez.) -El sırtından ağalık ediyor.(Başkası adına c�mertlik ediyor;kendi malından vermiyor.) -El �st�nde g�ynek eskimez.(g�ynek: g�mlek, Bor� eninde sonunda �denir.) -Elde bulunan, beyde bulunmaz.(Beylerde bulunmayan mal,akıl veya g�zellik başkalarında bulunabilir.) -Elden avu�tan �ıktı.(�l�p �l�p dirildi, can �ekişti.) -Elden gelen �ğ�n olmaz, o da vaktinde bulunmaz. -Ele değen saman �uvalına değer.(Başkası başkasının acısını bilmez.) -Ele verir talkını, kendi yutar salkımı.(G�r�n�ş� iyi, icraatı k�t� insanlar i�in s�ylenir.) -Eli başına değmiyor(Eli başına değmek).(�ok meşgul,her hangi bir işi yapmaya fırsat bulamıyor.) -Eli i�inde kalasıca.(“Yaptığı işten elini �ekemeden derhal �lesice” anlamında. BEDDUA) -Eli kulağında.(Hemen olmak �zere bir durumu belirtmek i�in s�ylenir. M�ezzinin ezan okumadan �nce elini kulağına koyduktan hemen sonra ezana başlamasından ilham alınarak s�ylenmiş bir deyim.) -Eli yuka(yufka).(fakir) -Eli y�z� belirsiz.(utanmaz) -Elifi g�rse mertek sanır.(mertek: değnek,�ok cahil anlamında) -Elimi a�tım, g�z�m� yumdum.(Ne verilirse razıyım.) -Elin ağzı tutulmaz.(Dedikodu �nlenemez.) -Elin evine(başına) dolu yağar, bizimkine deli yağar. -Elin g�z�ndeki saman ��p�n� g�r�r, kendi g�t�ndeki merteği g�rmez. -Eline ekmek, başına tokmak.(bir iyilik yapıp bir de acı s�z s�ylemek) -Eline vardı(varmak).(Elini �pt�.) -Elinen gelen; d�ğ�n bayram.(Herkese gelen sıkıntıya tahamm�l daha kolay olur.) -Elinin endazesi yok.(endaze:eskiden kumaş �l�mede kullanılan uzunluk �l��s� birimi,Kaba saba,eli ince işe yatkın olmayanlar i�in s�ylenen bir atas�z�.) -Elininen(elinle) virmeyinen(vermeyle) ev mi yıkılır?(Sadaka malı eksiltmez.) -Elininen virmeyinen mal eksilmez.(Kontroll� olarak verilen mal-sadaka malı eksiltmez.) -Elleri bağlı, dilleri yağlı.(tatlı dilli pinti) -Emanetin bağrı yuka(yufka) olur.(Emanet kolay zarar g�r�r.) -Emin, sekin(rahat rahat, sakin sakin anlamında) -Emir gelin emir gelin, Penceresi demir gelin, Oğlanı ben doğurdum, Gel g…m� kemir gelin.(TEKERLEME) -Emmi dayı dedim, dilde ne kaldı? Bok, sidik yudum elde ne kaldı?(B�y�ğe saygı insana eksiklik getirmez.) -Emmi emmi Kırı boku yen mi? Kızını bana verin mi?(�OCUK TEKERLEMESİ) -Enik k�pek �r�meye havas.(havas: hevesli.�ocuk �ok gevezelik eder anlamında.) -Eniştem deve, hi� gelmez eve.(TEKERLEME) -Eniştem eşek, kuskunu gevşek. Yokuşta binerim, d�zde inerim.(kuskun: semerin �ne kaymasını engelleyen;eşeğin bacaklarını arkadan saran kuşak kısmı, TEKERLEME) -Eniştem koyun, hi� bilmez oyun.(TEKERLEME) -Erişmeyesice.(B�y�meden �lesice.BEDDUA) -Erişip yetişmeyesice.(BEDDUA) -Erkeğin kıllısı Ali’ den, kadının kıllısı periden.(Ali: Hz. Ali) -Erkeğin malı meydanda olur. -Erkek eşeğin anırmayanı olmaz.(Hovardalık yapmayan erkek olmaz.) -Erken evlenen d�l alır, ge� evlenen yol alır. -Esen yelden nem kapar.(alıngan) -Es(i)rikli.(esrimek:sarhoş olmak.esrik:sarhoş,�ılgın.�abuk sinirlenen,�ılgın anlamında.) -Eski d�şman dost olmaz, eşek derisi post olmaz.(D�şmanın barışık g�r�nmesine hi�bir zaman aldanma;fırsatını bulduğu anda ihanet eder.) -Eskide keramet olsa bit pazarına nur yağardı.(Eski maldan hayır gelmez.) -Eşeğimi emip, sıpasını a� mı koyacaksın?(Elinden geleni ardına koyma, bir şey yapamazsın.) -Eşek hoşaftan ne anlar? Suyunu i�er, denesi kalır.(dene: tane,Ahmak iyinin kıymetini bilmez.) -Eşki �şk� kendi bağımızın koruğu.(K�t� de olsa kendi akrabamız.) -Et yemeyenin g�z�n�n g�heri olmaz.(g�her: fer, ışık, g�rme g�c�) -Etin �iği et getirir, hamurun �iği dert getirir.(Etin �iği v�cuda kuvvet verir,ekmeğin �iği hasta eder.) -Etliye s�tl�ye karışıyor. -Etme-bulma d�nyası.(Bu d�nyada eden bulur anlamında.) -Ettiği hayır �rk�tt�ğ� kurbağayı değmez.(Yaptığı iyilik verdiği zararı karşılamaz.) -Ettin bir hayır, tutda budundan ayır.(Yaptığın bir iyiliğin arkasından o iyiliğini değersiz hale getirecek olumsuz bir davranışta bulunma.) -Ev sahibinin haberi yok, civcikler birbirini kırıyor.(civcik: civciv,Mal-yetki sahibi dururken; hi� hak sahibi olmayanlar sahiplenme kavgasına girdiklerinde s�ylenir.) -Evde kalmış kızın vebali amcasının oğlunun boynuna. -Evde orospu olduktan sonra kapı dayak(kilit) tutmaz.(dayak:eskiden kapının a�ılmaması i�in kapı arkasına dayanan ağa� par�ası.İşbirlik�i i�erde olduğu m�ddet�e i�erisini kontrol etmek m�mk�n değildir.) -Evi ayrı yolu sapa.(M�nakaşa edecek hi�bir durum yok.) -Evladın akıllı malı neylesin,evladın deli malı neylesin?(Evladın akıllı ise malı olmasa da mal sahibi olur;evladın deli ise elinde malı olsa da batırır.) -Evlenmeden devlenesice.(Evlenmeden belasını bulasıca.BEDDUA) -Evlenmeden �nce g�z�n� d�rt a�,evlendikten sonra g�zlerini kapat.(Evlendikten sonra kusur araştırma.) -Evlensene; para yok. Kazansana; g�t yok.(�alışmayıp ge�ersiz mazeret �retenler i�in s�ylenir.) -Evleri var sekili. Kumda bur�ak ekili. Babam sana kız vermez. Hacı baba leylek yapılı.(TEKERLEME) F -Fadimana fas. Tahtaya bas. Tahta ��r�k mık tutmaz. Fadimana k��k s�z tutmaz.(TEKERLEME) -Farz s�nneti bastı.(İş aciliyet kazandı.) -Fetine(fethine) ferman okuttu.(Defterini d�rd�,sonunu getirdi.Elindekini, avucundakini yiyip bitirdi anlamında bir deyim.) G -Gadanı alayım,kurban olayım. Şarp şarp g�t�ne vurayım.[Y�zberi(y�ze karşı) tatlı s�zler s�yleyip,davranışı k�t� olanlar i�in s�ylenen bir deyim.] -Gadasını aldığım(Gadanı alayım, kurban olayım).(gada:kaza. Sana gelecek kaza bela bana gelsin,senin yoluna canım kurban olsun anlamında.) -Garip kuşun yuvasını Allah yapar. -Gavur �l�s� gibi.(Ağır anlamında.) -Gavur parasıyla beş para etmez.(�ok değersiz) -Gavurnan dayım değirmene gitmiş, hangisi dayım hangisi gavur bilemedim.(gavurnan:gavur ile.Kimin k�t� olduğu bilinmediği durumda s�ylenir.) -Gavurun ekmeğini yiyen kılıcını �alar.(Kimden menfaat sağlarsan ona hizmet edersin.) -Gavurun yanında ... m�sl�man. -Gece gezen ya buduna ya boğazına.(Ya tecav�ze uğrar veya bir yiyecek bulur.) -Ge� olsun da g�� olmasın. -Ge�mişe mazi derler, kovana tazı derler(yenene kuzu derler).(“Ge�mişde kalan hakların i�in boşuna uğraşma” manasında; kaybedilen bir hakkın bir daha ele ge�irilme umudu olmadığı haller i�in s�ylenir.) -Gelin aksak, kız k�t�r�m, kaynana m�cr�m.(Evde herkes hasta anlamında.) -Gelin atta, kısmeti yadda.G�r kimin kapısına iner.(yad:yabancı,Hi�bir işe kesin g�z�yle bakma;benim zannettiğin şey başkasına nasip olabilir.) -Gelin evin kekliği; yer yalanı yalanı, g�r�r dolanı dolanı.(Gelin evin s�s�d�r, �alışma g�revi olduğu gibi yeme de onun hakkıdır.) -Gelip giden �k�e, iş bitiren ak�e.(Bir yere gidip gelme tek başına sonu� almaz, para harcamak netice verir.) -Gemisini kurtaran kaptan. -Gevişi �oğalıyor.(İştahı kesik; yedigi ağzında birikiyor.) -Gıcık aldım(Gıcığıma gitti).(Sinirime dokundu.) -Giden arabanın g�lgesi olmaz.(Gelip ge�ici birinden fayda gelmez.) -G�kten feriştah indi demişlerde; ağzı var mı? diye sormuşlar.(feriştah: melek, Ağzı olan r�şvet yer anlamında.) -G�kten yağanı yer g�t�r�r.(Başa gelen �ekilir.) -G�le su gelinceye kadar kurbağanın g�z� patlamış. -G�nl�ne zağ veriyor.(Kendini avutuyor.) -G�n�l bir sır�a saraydır,kırarsan yapılmaz.(sır�a:camdan yapılmış,Birisinin g�nl�n� kırarsan tamiri kolay olmaz.) -G�n�l bu;aka da konar,boka da.(İnsan g�nl� iyiye de k�t�ye de meyledebilir anlamındadır.Karşı cins kastedilmektedir.) -G�n�l d�şse bir boka; o da mis gibi koka.(Aşık olan k�t�y� bile iyi g�r�r.) -G�n�l sığan yere g�vde de sığar. -G�n�l umduğu yere k�ser.(Beklentide olduğun bir dostundan yardım g�rmezsen o na k�sersin.) -G�rd�ğ�n� �rt, g�rmediğini s�yleme. -G�rd�n m� bir aş hemen yanaş,g�rd�n m� bir iş hemen sıvış. -G�re apa almak(h�rmetle, taltifle karşılamak) -G�rende değil, yoranda.(R�ya yormaya g�re neticelenir.) -G�rmemişin bir oğlu olmuş, �ekmiş ��k�n� koparmış. -G�r�nen k�y kılavuz istemez. -G�r�n�ş�ne baksan �ırak durasın gelir. Evine baksan zekat veresin gelir.(�alımından ge�ilmeyen fakir.) -G�r�rsen şaka, g�rmezsen baka.(Hırsıza s�ylenir. Hırsızlık niyetinde olup g�r�ld�ğ�nde “Şaka yaptım.” diyenler i�in s�ylenir.) -G�r�şmenin k�rpesi olmaz.(G�r�şmenin uzunu kısası olmaz;g�r�ş�ld� ise kafi anlamındadır.G�r�şmenin kısa kesilmesinin uygun olacağını anlatır.) -G�t dayamak(birbirine destek olmak) -G�t� a�ık, g�yneği g�d�k m� g�rd�n?(G�lecek ne var anlamında.) -G�t� kuş pişiriyor.(�ok korkuyor,�ok sıkıntı �ekiyor,zorda.) -G�t� selkide.(selki:y�ksek, emniyetli yer, Bulunduğu yer veya durumu emniyetli olanlar i�in s�ylenir.) -G�t� yere yakın fitne olur.(Kısa boylulara s�ylenir.) -G�t�nde batman bağlı.(batman:8 kg.lık ağırlık,�şenge� insan i�in s�ylenir.) -G�t�nden �ıkan hata, kime giden şikata.(şikat: şikayet,Doğurduğun �ocuk i�in şikayet etmeye hakkın yok.) -G�t�yle g�l�yor.(Birinin sıkıntısına seviniyor,oh �ekerek alay ediyor.) -G�z bakar, can �eker. -G�z g�rmeyince g�n�l katlanır.(G�r�ld�ğ�nde insana ağır gelecek,katlanılması zor bir durum karşısında s�ylenir.) -G�z g�heri d�kt�(m).(Emek verdi,g�z nuru d�kt�.) -G�z var, izan var. -G�zden ırak, g�n�lden ırak. -G�z� kafayı silmiş.(Her t�rl� tehlikeyi g�ze almış.) -G�z� yemiyor.(Zahmeti g�ze alamıyor,yorgun.) -G�z� boz mu var?(boz: hastalık,g�zde kornea bulanıklığı, G�z�m k�r değil ya, neden aldanayım anlamındadır.G�z� k�r birimi var? diye aldatmak isteyene itiraz edilmektedir.) -G�z�ne dizine dursun.(G�z�ne,dizine dert gelsin anlamında.[BEDDUA]) -G�z�n�n ildiği yer.(G�rebildiği kadar uzak yer.) -G�z�n�n kurdunu kırıyor.(Nispet yaparak alay ediyor, misilleme yapıyor.) -G�n doğmadan kalkan avrat, Buyurmadan tutan evlat, Deh! demeden giden at, Gider mi o evden devlet.(devlet:saadet, mutluluk. deh:hayvan i�in s�ylenen y�r� komutu.) -G�n doğmadan neler doğar.(Allah bir �ıkış yolu g�sterir.) -G�n indimi gece say,evlendinmi koca say. -G�nah k�t�ğ�.(Yaşlı olmasına rağmen g�nah işlemeye devam eden;�ok g�nah işleyen ihtiyar.) -G�nd�z lafı bakarak, gece lafı �ekerek konuşmalı.(Gizli bir s�z� g�nd�z etrafa bakarak,gece ise etraf iyi g�r�lemeyeceğinden kısık sesle konuşma tavsiye edilmektedir.) -G�tt�ğ� �� ke�i, ıslığı dağı taşı tutuyor.(Az iş yapıp �ok g�r�lt� �ıkarıyor.) -G�verene kuş da d�ner.(g�veren: bitki,Birinin bah�esinden mal sahibinin kızmayacağı kadar az bir şey alıp yenebilir anlamında.Kuşlar bile yeşilliği g�r�nce yanına konarlar;az bir şey almak hoş g�r�lebilir.Bu durum su� sayılmaz anlamındadır.�imeli’de g�vermek yeşermek anlamında kullanılmaktadır.G�veren kelimesi ile yeşil bitki,bağ,bah�e kastedilmektedir.) -G�zel idin, hani yerin; şişman idin hani derin? H -Habbeyi kubbe yapar.(habbe: hava kabarcığı, Abartır.) -Hacı hacı mı olur gitmeyinen Mekke’ ye. Eşek derviş mi olur taş �ekmeyinen tekkeye.(Bir işi yapmış olmak k�t� kişiyi değerli hale getirmez. -Hacı hacıyı bulur Mekke’ de. Derviş dervişi bulur tekkede. D�rz� d�rz�y� bulur Antakya’ da.(Herkes kendine benzer kişiyle arkadaşlık eder.) -Hacı yolu g�zler gibi g�zledik.( �ok merakla bekledik.) -Hak deyince akan sular durur.(Bir insan bir konuda haklı ise,o konuda hi�bir tartışma yapılmadan hakkı teslim edlmelidir.) -Hak doğrunun yardımcısı. -Hak yerde kalmaz. -Hak yiyen bok yesin.(BEDDUA) -Hakkı bokunu �demez.(Karı zararını �demez.) -Halimden anlayan halim, halimden anlamayan zalim.(halim: iyi huylu,Zor durumda olmama rağmen bunu anlamazlıktan gele zalimdir manasındadır.) -Halk i�inde s�z var, hulk i�inde s�z var.(Her s�z her yerde konuşulmaz.) -Ham ayva gibi boğazıma durdu.(Lafı ağzıma tıkadı.) -Handa yatar, Van’ da �r�r.(İlgisiz uzak işlere karışana denir.) -Haramla beslenen harami olur. Dağıtır alemi, ziyankar olur.(harami: yol kesen, eşkıya) -Harman yeri dişlemiş.(Başından iyi-k�t� �ok iş ge�miş, tecr�beli.) -Has y�z�ne hasret kaldık.(Sevilmeyen biri g�r�ld�ğ� zaman, istenmezlik ifadesi olarak s�ylenir.) -Hasan, havluya basan. Cıncık kıran, cırt osturan. Tavuğun h�l�, Deli Omar’ ın d�l�.(cıncık: �anak kırığı, h�l: fol-TEKERLEME) -Hastalık batmanla girer, dirhem dirhem �ıkar. -Hastaya kar mı soran.(Hastaya kar sorulmaz.�ok ihtiya� duyulan bir şey teklif edildiğinde;teklif edilen şey bize ila� gibi gerekli anlamında kullanılır.) -Haşişleniyor(haşişlenmek)(Ne haşişleniyon?).(haşiş: esrar,Esrar i�miş gibi ne �fkeleniyorsun?ne efeleniyorsun?) -Havai g�n�ll�, zır zır akıllı.(Aklı bir karış yukarda.) -Havası(hevesi) kursağında kalasıca.(BEDDUA) -Haydan gelen huya gider.(Haramdan kazanılan mal ziyana uğrar.) -Hayın havfli olur.[Hain(hırsız) korkulu olur.] -Hayır dile komşuna, hayır gelsin başına. -Hayrını meymenetini g�rmeyesice.(Elde ettiği malın zararını g�resice manasında.BEDDUA) -Hazıra dağlar dayanmaz.(Hazır mal-�zerine kazanılmayan mal �abuk t�kenir) -Hecin devesi gibi.(İri yarı insan i�in s�ylenir.) -Helemez h�lemez ocak başına gelemez.(�ok beceriksiz) -Hem kel,hem hodul.(hodul:fodul,kibirli) -Her geleni Hızır bil, her geceyi Kadir bil. -Her geleni Hızır bil, Hızır’ ı yanında hazır bil. -Her g�zelin var bir huyu.(Herkesin bir k�t� tarafı bulunur.) -Her kafadan bir ses �ıkıyor. -Herkes aklını beğenmiş de almış.(Herkes kendi aklını beğenir.) -Hesaplı g�n�l incinmemiş.(Hesaplı alış verişte alan da satan da incinmez.Birbirini aldatmayan alış verişde iki taraf da memnun kalır manasındadır.) -Hesapsız kasabın masadı g�t�ne gitmiş.(masat: bileyi aleti, �l��s�z hareketin sonu başarısız olur.) -Hırsıza bağ bekletiyor.(G�venilmeyen birine emanet ediyor.) -Hocanın dediğini tut, gittiği yola gitme. -Homuktu.( suratı asık) -H�meriyor(dikleniyor,efeleniyor,Kavga i�in kışkırtıcı davranışta bulunuyor.) -Huy canın altında.(Can �ıkmayınca huy �ıkmaz.) -Huylu huyundan vazge�mez. I-İ -Ilıyı ılıyı yaz, soğuyu soğuyu kış gelir. -Irmağın başında bile suyu tedarikle kullan. -Irzı kırık.(namussuz) -Irzı tenekeli.(namussuz) -Isıracak k�pek dişini g�stermez.(Tehdit etmeyen d�şmandan daha fazla korkulmalı.) -İbibuk yuvası gibi kokuyor.(Pis kokulu yerler i�in s�ylenir.) -İbiğini yere dikti.(D�ş�nceli şekilde yere bakıyor.) -İ�inda erik kurusu var.(olmak)(i�i kinle dolu) -İki ayağımı bir pabuca koydun.(Beni �ok sıkışık durumda bıraktın. İki ayağı bir pabuca koymak:�ok sıkışıkdurumda bırakmak.) -İki d�n�m bostan Yan gel yat Osman.(Tarlası az olanın �ok işi olmaz.) -İki eli kanda olmak.(eli kanda olmak:cinayet işlemiş olmak, �ok zor durumda olmak. “İki elin kanda bile olsa gel.” �rneğinde olduğu gibi...) -İki iyiliksiz d�nya.(D�nyanın sıkıntısı bitmez anlamında.) -İki kessek bir taşın yarısı eder.(kessek:şekilli kuru �amur par�ası, Birlikten kuvvet doğar;iki zayıf kişi bir kuvvetli kişi gibi iş g�r�r anlamında.) -İki ucu boklu değnek. -İki ucu boklu �rme.(�rme:hayvan bağlamada kullanılan �r�lerek yapılan ip.�ıkış yolu bulunulamayan,zor durumda kalındığını belirtmede kullanılır.) -İlahana(lahana), Sı� babayın k�lana(k�lahına). Aksın gitsin kulana(kulağına).(TEKERLEME) - İle kep�eyinen;bana gaşşığınan vir ya rabbim.(Allahım,ellere kep�e ile;bana kaşıkla ver.Diğer m�sl�man din kardeşlerime bana verdiğinden daha �ok mal ver.Bana az vermene de razıyım anlamında.DUA) -İmeceye kurt g�steriyor.(imece:k�yl�lerin ortaklaşa yaptığı iş, Yapılması gereken işi bırakıp l�zumsuz işle uğraşana s�ylenir.K�yl�ler iş yaparken kurt kovalama gibi fuzuli işlerle meşgul olunamayacağına benzetme olarak s�ylenen bir deyim. ) -İnek almıyor, dana emmiyor.(İki taraf da birbiriyle anlaşamıyor.) -İnsan insana y�k değil, can g�vdeye m�lk değil.(Yoksula yardımı y�ks�nmemeli,bu d�nya kimseye baki değildir.) -İnsan kısım kısım, yer damar damar. -İpi ile kuyuya inilmez.(g�venilemeyen,kalleş insanı tarif i�in kullanılır.) -İpten kazıktan kurtulmuş.(Terbiyesiz,belalı insanlar i�in kullanılır.) -İsin yanına varan is gibi kokar, misin yanına varan mis gibi kokar. -İstanbul’ un lafı �sk�dar’ da olur. -İsteyenin bir y�z� kara, vermeyenin iki y�z�. -İş olacağına varır. -İşine ket vurdu.(İşini engelledi. İşine ket vurmak: işini engellemek, Sivas b�lgesinde ‘işine key vurmak’ olarakta kullanılmaktadır. ) -İşini bilmeyen �avuşlar, sı�ar bokunu avu�lar.(Beceriksiz insanlar işi ağzına,burnuna bulaştırır.) -İşleyen demir pas tutmaz.(�alışan sağlıklı olur.) -İşten artmaz, dişten artar. -İt ayağı yemiş.(�ok gezen i�in s�ylenir.) -İt boka t�vbe eder mi?(K�t� alışkanlığı olan kolay bırakmaz.) -İt ite, it de kuyruğuna buyurur.(Bir işin yapılması istendiğinde; o da başkasına yaptırmak istediğinde s�ylenir.) -İt iti basmaz.(K�t� k�t�n�n �zerine varmaz.) -İt kılı, postal bağı.(ıvır zıvır şey) -İt kursağı i� yağını kaldırmaz.(İyilik yaramaz anlamında.) -İt yedi şeytan duasını etti.(K�t� birinin malı telef olduğunda s�ylenir.) -İte dalaşmaktansa �alıyı dolaşmak iyidir.(K�t�den uzak durmayı �ğ�tler.) -İti an, değneği hazırla.(K�t�y� andığın zaman �ok kere karşına �ıka gelir.) -İtin aklı eksiğini yol kocadır.(Aklı eksik insanlar emeklerini boşa harcayarak �m�r t�ketirler.) -İtin ayağını yoldan mı esirgen?(Varsın k�t� zarar g�r�rse g�rs�n.) -İtin g�t�ne sokup �ıkardım.(S�zle hakaret edip rezil ettim, ayıbını a�ığa �ıkarıp zor durumda bıraktım.) -İtin �ld�ğ� yer.(�ok uzak yer) -İtin �r�mesi parayla mı?(K�t�n�n her s�z�ne karşılık vermeye gerek yok manasında.) -İtinen �ocuğun arkasına d�ş�lmez(arasına girilmez).(İtlerin birbiriyle ve �ocukların kendi aralarındaki kavgaları sebebiyle b�y�kler kavga etmemelidir.) -İtten irezil ettim.(S�zle hakaret ederek rezil r�svay ettim.) -İyi adam lafının �zerine gelir. -İyi olacak hastanın ayağına doktor kendi gelir.(Bir iş rast gidecek olursa ��z�m� kendiliğinden ortaya �ıkar.) -İyi olmayacak hasta d�şeği kor yastığa sı�armış.(Başında sıkıntısı olan, ��z�m yolunu bilmiyorsa yanlış işler yapar.) -İyilik yitmez, k�t�l�k batmaz.(İyilik de,k�t�l�k de unutulmaz.) K -Kabağını d�rd�.(kabak:g�z kapağı,Kaşlarını �attı.) -Kabul olmayacak duaya amin dime. -Kaburgası kalın.(Aldırmaz; kolay kolay s�z dinlemez.) -Ka�an da Allah der, kovan da.(Burada av ve avcı bahis konusudur.Kovalayanın da ka�anın da kendileri a�ısından meşru saydıkları gerek�eleri ve hayati menfaatleri vardır;fakat birinin kazanması diğerinin kaybetmesi manasına gelmektedir.Her ikisi de kendilerini haklı saymaktadırlar.Bu atas�z� bu ger�eği dile getirmektedir.Bazı hallerde insanların menfaatleri de birbiriyle �akışmaz;herkes kendi menfaatine olan şeyin başkasının aleyhine bile olsa haklılığına inanır.) -Ka�an kandan kurtulmuş.(kan:kan d�kme,cinayet.Beladan ka�ma �ğ�d�.Ka�an �l�mden kurtulur manasındadır.) -Kadasını aldığım(kadasını almak).(kada:kaza) -Kadı anlatışa g�re verir fetvayı. -Kafa b�y�k akıl loş, tut kulağından �ifte koş. -Kafasında kavak yelleri esiyor. -Kahve i�ersen esmer kavur. Sigara i�ersen dudaktan savur. Esrar i�en gavur oğlu gavur. -Kakma elin kapısını el ucuynan, kakarlar kapını er g�c�ynen.(kakmak: itelemek,tecav�z amacıyla el uzatmak.Birinin evine tecav�z edersen daha b�y�k tecav�ze uğrarsın.) -Kalkacağın yere oturma. -Kamet azdırıyor.(Arsızlık ediyor,haddi aşıyor.) -Kan baltası.(�ok tembel,yerinden kalkmaz.) -Kan �eker.(Kan ispatsız kaynar atas�z�n�n eşdeğeri.) -Kan et de karamet etme.(karamet: iftira,İftira �ld�rmekten daha k�t�d�r.) -Kan ispatsız kaynar.(Akraba birbirini tanımasa bile i�inden sevgi duyar.) -Kanaatin olsun.(inan ki doğru) -Kancık k�pek yalanmadan, erkek k�pek dolanmaz.(Oynak kızın arkasına puşt oğlan d�şer.) -Kanı kanla yumazlar, kanı suyla yurlar.(Kan davası barış yapılarak hallolur.) -Kanına girmek.(iftira etmek) -Kanına it girsin.(Sevilmeyen biri hakkında konuşulurken ona iftira etmiyeyim[Kanına girmeyeyim.] ama k�t� birşey yapmıştır anlamında s�ylenir.) -Kapısı kapanasıca.(Kapısı kapanmak:Evinde yiyecek i�ecek hi�bir şey kalmayacak şekilde yoksul d�şmek.�ok yoksul d�ş anlamında.[BEDDUA]) -Kapısız k�yden mi geldin?(Kapıyı �rtmeyene denir.) -K�r’a ar olmaz.(k�r:kazan�) -Kara kart olur. Eti sert olur. �pene bin g�n dert olur.(Kara-esmer renkli olanları yeren bir s�z.TEKERLEME) -Kara koyun kara bacağından, ak koyun ak bacağından asılır.(Herkesin kendi yaptığından mesuld�r.) -Kara yere git.(kara yer:kara toprak,mezar.Geber,�l anlamında.-BEDDUA) -Kara yerin k�r dibine git.(Geber,toprağa gir manasında.BEDDUA) -Karayı karabiber diye yemeğe ekerler. Akı ayran diye k�peğe d�kerler.(Esmer renklileri �ven,beyaz renklileri yeren bir s�z.Kara renkli olanların kendilerini savunma s�z�.TEKERLEME) -Kardeş değil, kara taş.(K�t� kardeş i�in s�ylenir.) -Kardeş kardeşi atmış, yar başında tutmuş.(yar:u�urum) -Kardeş kardeşin ne onduğunu istermiş, ne de �ld�ğ�n�. -Kardeşim bey olmuş, karısı sevinsin. -Karıncanın altı ayda biriktirdiğini deve bir avurtta yermiş.(Fakirin uzun zamanda tasarruf ettiğini m�srif kısa zamanda t�ketir anlamında.) -Karı(kadın)nın malı, yiğidin alnının tokmağı. -Karısını eşek kovalayasıca.(alaycı BEDDUA) -Karnı burnunda.(doğuma yakın hamile) -Karnı doyup y�z� g�ld�. -Karnı yemiyor.(Kıskanıyor, haset ediyor.) -Karnında erik kurusu var.(Bir konuda, eskiden beri kini var.) -Karnının şişini indirdi.(Kinini kustu.) -Karşıdan baktım bir yeşil t�rbe, i�ine girdim estağfirullah t�vbe. -Kaşınan g�z, gerisi s�z.(kaşınan:kaş ile) -Kaşşığı ver de kısmeti sana g�stereyim. -Kaşşığınan toplar, kep�eyinen dağıtır.(Tasarruf etmesini bilmeyenler i�in s�ylenir.) -Katranı kaynatmayınan olmaz şeker. Cinsini ...m cinsine �eker. -Kavun değil ki g�t�n� koklasan.(İnsanlar kolay anlaşılmaz.) -Kavun karpuz yata yata b�y�r.(Tembelliği teşvik mahiyetinde.) -Kaya yelden ne anlar?(Kaya yelden anlamaz.)(�ok g��l�ye karşı zayıfın tesiri olmaz anlamındadır.“Yel kayadan ne anlar?”,“Yel kayadan ne aparır”atas�zlerinin bir başka s�yleniş şekli.) -Kayın karısı, kuma yarısı.(kuma: ikinci eş, Kayınbiraderin eşi kuma gibidir.) -Kaynanam kara tazı �r�yor bazı bazı.(TEKERLEME,Gelin-kaynana ge�imsizliğini ifade eden, gelin ağzıyla s�ylenmiş bir tekerlemedir.Dilimizde bu konuda s�ylenmiş deyim,atas�z� ve tekerlemeler bulunmaktadır.Ankara-G�lbaşı civarında s�ylenen “Kaldık oğul eline,yalvar deli geline”s�z� ise kaynana ağzıyla s�ylenmiş bir deyimdir.) -Kazaya kalana kadar nizaya kalsın.(niza:kavga.Namaz kazaya kalmasın;vakti ge�miş de olsa kılmalı.�b�r d�nyada kavgayla bile olsa kıldığımızı vkabul ettiririz.) -Kazı koz anlıyor.(koz: ceviz, yanlış anlamak) -Ke�ileri se�dik.(Ke�ileri se�mek:birine k�smek,onunla ilişkileri kesmek.K�ylerde kavga eden ailelerin ortak s�r�de koyun veya ke�ileri varsa;kavga sonrası tepki olarak hayvanlarını s�r�den ayırma alışkanlıkları vardır.Bu deyim buna istinaden kullanılmıştır. ) -Ke�inin canı sopa isteyince �obanın değneğine s�rt�n�rm�ş. -Ke�inin uyuzu �eşmenin g�z�nden i�er.(“Hem kel hem hodul.” anlamında. hodul(fodul):kibirli.Kibirli olmaması gerekenin kibirli davranması durumunda s�ylenir.) -Kedi her zaman bal yimez.(K�t�n�n işi her zaman rastgelmez.) -Kedi kı�ını g�rm�ş; “Ben bu yaradan iflah olmam �l�r�m.” demiş.(Hastalığını abartana s�ylenir.) -Kedinin ka�acağı samanlık. -Kef kef ge�iyor.(kef kef ge�mek)(Yorgun ve uykusuzluktan bitkin kişinin sık sık başı �ne d�şerek uyuklaması.) -Kekik bitiyor mu, keklik �t�yor mu ka� oradan. Saz bitiyor mu, kaz �t�yor mu kal orada.(saz: sulak yer bitkisi) -Kel başta berberlik �ğreniyor. -Kel �l�r, sırma sa�lı olur; k�r �l�r, badem g�zl� olur. -Kelin emi olsa başına s�rer.(em: ila�) -Kelle g�t�r�r gibi gidiyor.(�ok acele) -Kelleniyor(kellenmek).(Halinden şikayet ediyor.) -Kem s�z, kalp ak�e sahibine aittir. -Kenarda yatar, ortada bulunur.(�alışmaktan uzak durur, nimette hazır bulunur.) -Kendi başını bağlayamaz, gelin başı bağlar.(Kendi işini iyi yapamayıp başkasına akıl vermeye kalkışana denir.) -Kendi g�beğini kesti.(Kendi işini kendi yaptı.) -Kendi s�yler, kendi g�ler; o insanın sakarı. Kendi s�yler, el g�ler; o insanın şekeri.( sakar:Sık kazaya sebep olan manasında kullanılabildiği gibi davranış ve konuşmasında terslikler bulunan aksi miza�lı insanları tarif etmede kullanılır.) -Kendi yağıyla kavruldu.(Kendi kendine yetti.) -Kendi yok Allah’ı var. -Keperdi(m).(�ok yoruldum.) -Kepeği(m) kesildi.[G�c�(m) bitti; �ok yoruldu(m).] -Kerc ediyor.(Nispet yapıyor.) -Kercine s�yledi(m).[Nispet yaparak s�yledi(m).] -Keskin sirke k�p�ne zarar. -Keviksiniyor.(Tamah ediyor.) -Kevkezidi.(�ok yaşlandı; takatten d�şt�.) -Keyfi beğde yok. -Kınalı kaşık gibi.(G�zel kız veya geline s�ylenir.) -Kır atın yanında kalan ya huyundan ya suyundan. -Kıran artığı.(kıran:�zellikle tavuk cinsi k�mes hayvanları arasında g�r�len �ld�r�c� salgın hastalık.Bir k�ye kıran geldiğinde k�ydeki tavukların tamamına yakını hastalıktan kırılırdı.Hastalıktan kurtulan bir iki tavuk ise bir sonraki salgınlardan etkilenmeyerek �ok uzun s�re yaşardı.Bu deyim uzun yaşayan,�eşitli hastalıklardan etkilenmeyen sağlıklı insan ve hayvanlar i�in kullanılır.) -Kıran giresice.[Bulaşıcı(�ld�r�c�) hastalığa maruz kalasıca.BEDDUA] -Kırdığı yumurta kırkı ge�ti. -Kırılı eşek gibi ardına bakıyor.(kırı:sıpa, eşek yavrusu) -Kırk d�rz�y� d�versen bir d�mb�k �ıkar.(d�mb�k:argo bir kelime;deyyus- d�rz�-ırzı kırık-namussuz anlamında.Demiri d�v�p yeni bir alet yapmadan ilham alınarak s�ylenmiş bir s�z.Burada d�mb�k ve d�rz� kelimeleriyle ırz ve namusuna sahip �ıkmayanlar;hatta satanlar kastediliyor.) -Kırk iş�ide; bir baş�ı.(Y�netici olmadan işler y�r�mez.) -Kırkından sonra azanı teneşir paklar.(Kırk yaşına kadar ıslah olmayan insan �l�nceye kadar d�zelmez manasındadır.) -Kırkından sonra deve d�d�k �almaz.(Kırk yaşından sonra gen�likte yapılanlar yapılamaz.) -Kısayı kum ederler, Uzunu �am ederler, Orta boylunun y�z�nden; G�nde bir kan ederler.(TEKERLEME) -Kısıktırmak(k�şeye sıkıştırmak, darda bırakmak -Kış g�n�n�n hoşluğuna, Osmanlı’nın dostluğuna g�ven olmaz.(B�y�k ihtimal �imeli aşiretinin Akkoyunlu Devleti veya Dulkadiroğulları Beyliği i�inde bulunduğu sırada s�ylenmiş bir atas�z�.Akkoyunlu Devleti ve Dulkadiroğulları Beyliği yıkılıncaya kadar Osmanlılarla bir�ok savaşlar yapmıştı.) -Kış kışlığını, puşt puştluğunu g�sterir(belli eder). -Kışın ağaransız, yazın g�verensiz, ahirette dinsiz imansız kala mısın?(ağaran:s�t,peynir, g�veren:ekin,sebze- YEMİN TEKLİFİ) -Kışın esen g�ney yeli insana kar gibi,kar’a kor gibi gelirmiş.(Kış g�n� esen g�ney r�zgarının insanı �ş�tse bile yerdeki karları eriteceğini anlatan bir atas�z�.) -Kışın yilebiyip giden adama; “Bunun karnında ya tarhana aşı var ya m�cevher taşı var.” demişler.(yilebimek: r�zgarda elbisenin savrulması, hızlı gitmek. Tarhana aşının soğukta insani ısıttığını anlatır.) -Kıtlıkta bulunmuş �avdar ekmeği.(Zayıf ve �elimsiz ailenin tek �ocuğu i�in s�ylenir.Cılız olmasına rağmen kıymetli olma durumunu ifade eder.) -Kız evi; naz evi. -Kızın g�nl�ne koyarsan, ya davulcuya ya zurnacıya gider. -Kızın varsa orospuyu kınama,oğlun varsa pezevengi(puştu) kınama. -Kibirin bokunu yemiyor mu?(Kibirli olduğun i�in mi yapamıyorsun?) -Kibirinden d�b�r� g�r�n�yor.(d�b�r,d�b�r:makat,anus.Aşırı kibirli manasında. ) -Kilaylanıyor.(kilaylanmak:halinden şikayet etmek,sızlanmak. Halinden şikayet ediyor, sızlanıyor manasında kullanılır.) -Kim hekim demişler, “başından ge�en hekim” denmiş. -Kimisi bulamaz, kimisi bilemez. -Kimse ayranım kara demez. -Kimsenin ahı kimseye kalmaz. -Kirpiklendim.( kirpiklenmek:yarı uyur yarı uyanık halde kısa s�reli uyumak. Belli belirsiz uykuya daldım anlamında kullanılır.) -Kişi emsalinden azar. -Kocadan iş uman g�t�ne ke�e yamar.(koca: yaşlı) -Kocayın adı ne demişler; hevesim yok ki bileyim demiş.(Bir kişininİlgilenmediği konuda bilgisi olmayacağını ifade eder.) -Koltuğum kabardı.(�ok gururlandım.) -Komşunun tavuğu komşuya kaz g�r�n�r, gelini kız g�r�n�r. -Komşusuna bakan, ayranına su katar. -Konuşmayan ağız konuşanı yenmiş.(Sonu� alınamayacak tartışmayı susan kazanır manasında bir atas�z�.) -Kork Allah’tan, korkmayandan. -Kork aprıl(nisan)ın beşinden �k�z� ayırır eşinden.(Nisan beş [miladi 14- 19 nisan] fırtınasının �ok soğuk olabileceğini anlatır.) -Korkak t�ccar ne k�r eder, ne zarar. -Korkma zahmarının kışından, kork nisanın beşinden.(zahmarı: zemheri, soğuk kış ayı) -Korkulu baş selamet, korkusuz baş malamat.(malamat: belada olma) -Koymayınan kuyu sulanmaz.(Başkasının akıl vermesiyle insan akıllanmaz.) -Koyun �mr� kadar �mr� kaldı.(�ok yaşlandı.) -Koyunun arkaca yattığı gibi.(arka�:koyun s�r�s�n�n toplu halde ve daimi olarak yattığı yer,a�ık alanda yatma yeri.Koyun s�r�s�n�n sık halde bulunuşuna benzetilerek �ok kalabalık eşya veya canlının bulunduğunu anlatmada kullanılan bir deyim. -Koyunun bulunmadığı yerde ke�iye Abdurrahman �elebi derler. -K�peğe dalaşmadan, �alıyı dolaşmak iyidir. -K�peğin aklı eksiği kayganadan pay umar.(kaygana: kaynamış yumurta) -K�peğinen(k�pek ile) �ocuğun arkasına uyulmaz(d�ş�lmez).(K�pek veya �ocuklar arası kavga sebebiyle b�y�klerin kavga etmemesini �ğ�tleyen atas�z�.) -K�peğinin ayağından diken �ıkarır.(Birisinin k�peğinin ayağından diken �ıkarmak deyimi ; O’nun hatırı i�in �ok fedakarlık yapıldığını ifade etmek i�in kullanılır.Birisinin hatırı i�in k�peğine bile iyilik yapıldığını anlatır.) -K�peksiz k�ye rastgeldin.(Yaptığın haksızlıklara kimse engel olmuyor.) -K�pr�den ge�erken g�t tokuşturma.(�ok uzak akraba.) -K�r� yara kıstırdı(n).[yar: u�urum, İnsanı k�şeye sıkıştırdı(n),darda bıraktı(n).] -K�r�n aradığı bir g�z, Allah verdi iki g�z. -K�r�n taşı gibi rastgeldi. -K�r�n taşını Allah rastgetire. -K�r�ne mi g�t�receksin?(k�r: mezar.Yaşlı olup mal biriktirmeye �alışana s�ylenir.) -K�r�nen yatan şaşı kalkar. -K�şe de senin, yalan da senin.(Benim yerime otur, yalanı da sen s�yle.Şaka olarak s�ylenen bir s�z.Topluluktan ayrılan, yerini bıraktığı kişiye s�yler.Eskiden k�y odalarında k�y�n erkekleri kışın toplanırlar,muhabbet ederek vakit ge�irirlerdi.“�ok s�z yalansız olmaz,�ok mal haramsız olmaz” atas�z� gereği olarak yalan martaval da eksik olmazdı. ) -K�şşek deveye uymazsa, deve k�şşeğe uyar.(k�şşek: deve yavrusu, K��k b�y�ğe uymazsa, b�y�k k��ğe uymalı anlamında.) -K�şşek g�zl�m.(g�zel g�zl�m) -Kuduz it �l�r; fakat daladığı da iflah olmaz. -Kul hatadan hali olmaz. -Kulağı kesik.(eski ipsiz sapsız takımından) -Kulağını aldı.(M�jde verdi.) -Kulak duyar; kursak kabarır.(Aleyhinde s�z s�ylendiğini duyunca insan �fkelenir.) -Kumda oyna, g�t�ne ��p batmasın.(Tehlikeli iş yapma,başına kaza gelmesin.) -Kurbancığın kuruya kalsın, g�t�n kuru yere gelsin.(kurbancık: kurban olayım demek, kuru yere gelmek: cesedi toprağa değmek, Sahte iltifatta bulunan; ikiy�zl� insanlar i�in s�ylenir.[BEDDUA]) -Kurdun boğazına giden kuyruk �ıkmaz.(Borcunu �demeyecek birine para kaptırılma durumunda s�ylenir.) -Kurt bunalınca koyuna d�şer,insan bunalınca insana d�şer.(d�şmek:musallat olmak,İnsanlar a� kalınca birbirlerine saldırır.) -Kurt dumanlı havayı sever. -Kurt katırın kıymetini ne bilsin. -Kurt kocayınca k�peğin maskarası olur. -Kurtlu baklanın k�r alıcısı olur.(Değersiz insan veya malı beğenen insanlar da bulunur.) -Kurtlu pendir gibi yerinde duramıyor.(pendir:peynir,Yerinde duramayıp durmadan yaramazlık yapan �ocuklar i�in s�ylenir.) -Kuru kuru kurban olayım, şarp şarp g�t�ne vurayım.[İ�ten sevmeyip y�zberi(y�ze karşı) sever gibi davrananlar i�in s�ylenir.] -K�sene k�ss�k, g�t�ne kazzık.(k�ss�k: ucu sivri kısa değnek, Sevilmeyen birinin k�smesi karşısında s�ylenir.) L -Laf ebesi(�ok konuşkan,�ok laf bilen,lafazan manasında.) -Laf lafı a�ar, laf g�t� a�ar.(Konuştuk�a gizli kusurları a�ığa �ıkar.) -Lafı daşşaklama(k).[Laf arasına girip konuşmayı kesme(k).] -Lafı incir �ekirdeğini doldurmaz. -Lafını bilmeyen �avuşlar; g�t�n�, başını avu�lar. -Lafının avcarı yok, pancarı yok.(Sa�ma sapan konuşan i�in s�ylenir.) -Lal kızın dilinden anası anlar. -Leylek benim ne komşum; yaz gelir, g�z gider.(Gelip ge�ici olan insanlar i�in s�ylenir.Ayda yılda bir g�r�ş�len insanın faydası olmaz anlamında.) -L�k gibi ��kt�(oturdu).(l�k:erkek deve,Oturup kaldı.) M -Mahkeme kadıya m�lk değil.(Hi�bir şey kalıcı değildir.) -Mal canın yongasıdır. -Mal hatıra değişilmez. -Mal sahibi camız �iftinden kuvvetlidir. -Malağını salladı.(Suratını astı.) -Mal-ı h�lle etmek.(mal-ı h�lya:iyimser hayal kurmak) -Malım seni vereyim de mi pişman olayım? Vermeyeyim de mi pişman olayım? Verme de �yle pişman ol !(Geri �deme ihtimali az olan biri tarafından bor� istendiğinde; bor� verip de alamadım diye pişman olacağına verme de vah adamı �zd�m diyerek pişman ol anlamındadır.Burada temsili olarak mal sahibi bor� vermeden �nce malına sormakta ve cevabını almaktadır -Malını it yesin(yiyesice).(Malı k�t�lere nasip olsun.BEDDUA) -Malını it yesin, bağrını bit yesin.(BEDDUA) -Mart i�eri, Cingan(�ingene) dışarı.(TEKERLEME) -Mart mart martlar, Tavuklar yumurtlar.(TEKERLEME) -Martta yağsa dinmese, Nisanda sı�an sinmese, �ğ�nse �ğ�nse mayıs �ğ�nse.(Yağmur martta iyi yağarsa, nisan ılık giderse; mayıs ayında mahs�l bol olur.) -Mescidin i�i dururken dışı haram.(�nce akrabaya yardım etmeli.) -Mı�ıtıyor.(Surat asıyor.) -Millet tamaşaya havas.(Millet temaşaya-seyre- hevesli.) -Misafir umduğunu değil, bulduğunu yer. -Misafir �st�ne misafir olmuş;ev �st�ne ev olmamış.(Aynı evde iki aile olmaz.) -Misafirin iyisi gelir ge�er kuş gibi; misafirin k�t�s� oturur baykuş gibi. -Miyencilik ediyor.(Ricacı oluyor, aracılık ediyor.) -M�hl�z(m�flis) i�inde mal artmaz. Gavur i�inde din artmaz. -Mum tutturuyor(tutturmak).(Bir insanın diğerini korkutarak her istediğini yaptırıyor olması(olmak) manasında kullanılan bir deyim.) -Muvaffak olursan g�z� kara, muvaffak olamazsan y�z� kara derler. -M�flis yahudi eski defter karıştırır. -M�mine iman, kafaya duman.(tiryaki s�z�) -M�sl�man kuşusun niye şarap i�iyon? Gavur kuşusun niye puta sı�ıyon? -M�sl�manın başına bir iş gelince Allah’tan bilir. M�nafığın başına bir iş gelince kulundan bilir. N -Namaz bir g�nl�k olsaydı, �st�nden kuş u�urtmazdım.(Beynamaz b�yle dermiş.) -Namaz; insanı yolda komaz. -Namaz kazaya kalır, yemek kazaya kalmaz. -Natırası bozuk.(huysuz, ahlaksız, tabiatı bozuk) -Nazar; insanı mezara, deveyi kazana sokar. -Ne oldum deme, ne olacam de. -Ne �ld� �l�ye karıştı,ne dirildi s�r�ye karıştı.(Bir olay karşısında durumu veya tavrı kesinlik kazanmayan,belirsizliği devam eden kimse i�in s�ylenir.) -Ne Şam’ın şekeri, ne Arap’ın kara y�z�. -Ne var bunda behey ahmak. Bu bir yeşil yaprak. İ�en i�er. İ�meyenin kafasına g�nde y�z tokmak.(tiryaki s�z�) -Nekes sakınır; Ayran d�k�l�r. C�mert eliyle verir; İkisinin harcı bir gider.(nekes-nakes: pinti, harc:masraf) -Nerde �algı orada kalgı.(kalgı:kargaşa) -Nerde �okluk orda bokluk. -Neren ağrırsa canın orada. -Neyleyim elin �� oğlağını, beş ke�isini.(Başkasının malı ,m�lk� beni alakadar etmiyor). -Nişanlı kız kırılı eşek gibi hı�kırır durur.(Yavrulu eşeğin yavrusunu yanına �ağırmak i�in seslenip durduğu gibi,nişanlı kız da her vesile ile d�ğ�nde, bayramda hediye bekler durur.Bu atas�z�nde oğlanı nişanladıktan sonra fazla masraf etmemek i�in d�ğ�n� �abuk yapma tavsiye edilmektedir.) O-� -O kadar kusur kadı kızında da olur. -O yalan, bu yalan. Deveyi yuttu bir yılan. Bu da mı yalan?(TEKERLEME) -Ocağı batasıca.(BEDDUA) -Ocağı s�nd�.(Yaşayan oğlu kalmadı.) -Ocak başından yırak(ırak).(Allah korusun,evden ırak olsun anlamında.DUA) -Oğlan dayıya, kız bibiye �eker.(bibi:hala) -Oğlan yer oyuna gider, �oban yer koyuna gider.(Parası telef olur.) -Oğlu yetişmiş koca gibi oturuyor. -Oğlum bir değil, ocağım k�r değil.(ocağı k�r:erkek evlatsız) -Olacak oğlan; okundan, bokundan belli olur.(Adam olacak �ocuk k��kl�ğ�nden belli olur.) -Olanla �lene �are bulunmaz. -Oluk başında oynayan, �ark evinde d�ner.(�ark evi:değirmenin dişli �arklarının bulunduğu yer,oluk başı:suyun değirmene giriş yeri,Tehlikeden sakınmayan belasını bulur anlamında.) -On koyunum olsun, g�den oğlum olsun. -Onmayan deyyusun var bir kusuru; ya karısında ya kocasında.(onmak:zengin olmak) -Onun sadece “Allah bir” dediğine inan. -Orannamak.(�ingene gibi yalvarmak) -Orospu evde olduktan sonra kapı kilit tutmaz.(-Evde orospu.....diye başlayan eşdeğeri atas�z�nde izahat var.) -Orospuya da sıfat(surat) gerek.(Herkese bir kıyafet gerek.) -Oru� tuttuğu ile bayram etmez.(herkesle kavgalı) -Osmanlı fısıltıyı(fiskosu) sevmez.(Herşey a�ık olmalı.Osmanlı geleneğinde gizli kapaklı işler yapılmaz.) -Osturgan g�te arpa ekmeği mahana(bahane).(Bir işi beceremeyen kendine g�re bir bahane bulur.) -Osturgan kancığın kurt mu alır eniği?(K�t� k�peğin eniği kurt almaz.İyi evlat yiğit kadından doğar.) -Osturma, sı�ma can alıcısı mı var?(Birs�r� yasak karşısında bunalan s�yler.) -Ot k�k�, it boku.(ıvır zıvır) -Ot sarpta, para berkte bulunur.(berk:eli sıkı) -Ottan g�yneğe bindirdi.(Ottan g�mlekten başka birşey kalmadı-iflas ettirdi.) -Oturan g�t iş bitirmiş, gezen bulduğunu da yitirmiş.(Bulunduğu yerde iş başaranlar i�in s�ylenir.) -Oynamaktan maksat, �tmektir.(Bir işte ama� kazanma olmalıdır.) -�d�m,bağrım yarılıyor.(�ok korkuyorum.) -�ğ�nme ��ğ�rd�k, k�k�n� de g�rd�k.(��ğ�rd�k:bir yaban otu.Senin ne mal olduğunu biliyoruz.) -�ks�z oğlan p�sk�l� pon�ağı napacak.(pon�ak: s�s olarak kullanılan iri p�sk�l) -�ks�z�n eteğine kavurga koymuşlar, “Vay ��k�m yandı.” demiş.(İyiliğin kıymetini bilmeyene denir.) -�k�z �ld�, ortaklık bozuldu.(Menfaat bitti;ilişki koptu.) -�len mi su�lu?�ld�ren mi su�lu? “Elbette �len su�lu.” demişler. -�lenle �l�nmez. -�lme eşeğim �lme, yaz gelince yonca bi�eyim. -�l�m geldi cihana, baş ağrısı mahana(bahane). -�l�m hak, meres halel(miras helal). -�l�m kime m�nasip demişler; “hastayla kocaya” denmiş. -�l�n m�? �ld�r�n m�?(Kavga i�in haksız olarak birisi karşısına geldiğinde s�ylenir.) -�l�s� olan bir g�n ağlar, delisi olan herg�n ağlar. -�l�s� yok, yası var. -�l�ye giden ağlar, d�ğ�ne giden oynar.(Davranış yerine g�re yapılır.) -�l�y� �ok yuma; ya osturtursun, ya sı�ırtırsın.(Birşeyi �ok kurcalama, bozarsın.) -�l�y� g�r�r ağlar, d�ğ�n� g�r�r oynar.(Davranışları �ok değişken.) -�l�y�n k�r�.(�l�y�n mezarı-BEDDUA) -�mr�m kazığa bağlı değil ya. -“�te git, g�z�ne t�t�n gider.” demez.(Hi�bir davranışıyla incitmez.) -�ve �ve �k�z ettik, Daşşağını dokuz ettik.(Birisi haketmediği �l��de �v�ld�ğ�nde s�ylenir.) -�yle olsun ağanın kızı �yle olsun. Bir aşağı s�yleyelim de ge�im olsun. -�z g�y�nc�s� oldu.(�z:kalb, g�y�nmek: yanmak, Acınacak hale d�şt�.) -�z� t�z� yok.(�zs�z un veya �z� gitmiş,dayanıksız hale gelmiş kumaş v.b. i�in s�ylenir.) -�z�m bar vermiyor.(Acısına kalbim dayanamıyor.) P -Pahıl komşu insanı mal sahibi yapar.(pahıl:pinti) -Para avını alır.(Para, para kazandırır.) -Para dediğin; el kiri.(Paraya aşırı �nem vermemeli;nasıl olsa kazanılır.) -Parayı paraya ver, parayı araya verme. -Paşa mayası gibi.(maya:dişi deve,G�zel kadın i�in s�ylenir.) -Payas’a pirince giderken evdeki yarmadan olduk.(Payas:İskenderun’un bir il�esi,yarma:bulgur) -Pele p�s�r.(kıyafeti perişan.) -Perişanlık dizde, topukta.(İşlerin �ok yoğun olduğunu, herkesin işten perişan olduğunu anlatır.) -Pire itte, bit yiğitte bulunur. -Pişmiş aşa soğuk su katıyor. -Putu kırıldı.(Morali bozuldu.) R -R�zgardan nem kapıyor.(�ok alıngan) S -Sabah erken kalk da; istersen k�pten k�pe şarap boşalt.(Erken kalkmanın �nemini belirtir.) -Sacdan tahtaya varmıyor.(�zs�z buğday hamuru i�in s�ylenir.) -Sağ g�zden sol g�ze fayda yok. -Sağır duymaz, yakıştırır. -Sağlam kazığa bağlamak.(garantiye almak) -Sahipsizlerin de bir sahibi var.(Garibin Allah’ı var.) -Sakala g�re tarak verir(vurur).(Herkesin hoşuna gidecek şekilde konuşur.) -Sakalı g�z�ne ekilesice.(BEDDUA) -Sakalımız yok ki s�z�m�z dinlensin. -Sakınan g�ze ��p batar. -Sakızı boka d�şt�.(Morali bozuldu; zorda kaldı.) -Saldım �ayıra, Mevlam kayıra.(�ocuğun terbiyesi ve eğitimi ile uğraşmayıp sokağa bırakanları yermek i�in s�ylenir.) -Saman altından su y�r�t�r, �ıkar �zerinde m�ezzinlik eder.İşi planlar;bilmezden gelir.) -Samanlıktaki ite kurşun değmez.(Korkak zarar g�rmez.) -Sanki bokunda boncuk var.(Birinin sanki marifeti varmış gibi.) -Sap yiyip saman sı�ıyor. Kum yiyip �akıl sı�ıyor.(Sa�ma sapan s�z edene denir.) -Sayılı g�n�n �mr� tez olur. -Sel gider,kum kalır.(Gelip ge�iciye değil,kalıcıya �nem verilmeli manasındadır.) -Sel �n�nden k�t�k kaptı.(B�y�k bir fırsat yakaladı.) -“Sen de sen, ben de ben.” diyor.(Kocasına itaat etmeyen kadın i�in s�ylenir.) -Senin eşeğin erkek olsun.(Alttan alma s�z�. Senin dediğin olsun anlamında.) -Sesi semadan gelesice.(Feryadı ayyuka �ıkasıca.BEDDUA) -Sı� dedikse; “Dereyi tepeyi doldur.” demedik.(Bir konuda aşırılığa ka�an i�in s�ylenir.) -Sık dişini, verme canını.(tahamm�l et,dayan.) -Sıracalı.(sıraca:boyun cilt veremi.Boyunda sıra sıra şişlikler, bazen akıntılı yaralar oluşturduğundan boyun lenf bezi t�berk�lozuna halk arasında sıraca adı verilmektedir.Hastalıklı kişilere veya sevilmeyen insanlara hakaret amacıyla s�ylenir.) -Sırtı kaşınıyor.(Canı sopa istiyor.) -Sıtkım sıyrıldı(sıtkı sıyrılmak).(sıdk:doğruluk, g�venilirlik.Bahis konusu olan bir kişiye g�venimi kaybettim,itimadım kalmadı anlamında.) -Sikkem mi kesiliyor?(Para mı basıyorum?) -Sinek k��k ama mide bulandırır. -Sinekten yağ �ıkarır.(En k��k menfaati değerlendirir anlamında.) -Sinime �ıra mı tutacak?(sin:mezar. Ne hayrı olacak,mezarıma ışık mı tutacak?) -Sinine bok dolacca(dolasıca).(Mezarına bok dolasıca.BEDDUA) -Soğuğa yiğitlik olmaz. -Sokranıyor(sokranmak).(Homurdanıyor, s�yleniyor.) -Sora sora giden Bağdat’a varmış. -Soykasına(soykasından) kalasıca.(soyka:�l�den soyulan elbise,BEDDUA) -Soyunu sorarsan kendimin soyu. Huyunu sorarsan gavurdur huyu.(Akraba olan hayırsız geline denir.) -S�ylemeyen ağız s�yleyeni yenmiş. -S�z�m yabana.(s�z�m meclisten dışarı) -Su aka aka durulur.(Gen�ler yaşlandık�a akıllanır.) -Su i�ene yılan bile değmez.(Su i�eni rahatsız etme.) -Suyu �f�r�r i�er, yeri s�p�r�r sı�ar.(�ok kibirli insanlar i�in s�ylenir.) -S�r�den ayrılanı kurt yer. -S�tten ağzı yanan yoğurdu �fleyerek yer. Ş -Şapı ne bilsin, şekeri ne bilsin.[şap:KAl(SO4)2.2H2O kimyasal form�l�nde,deriden post yapımında da kullanılan beyaz bir madde. “Ferasetsiz insan iyiyi k�t�den ayıramaz”anlamındadır.] -Şaşıran karısını hala diye �ağırır. -Şaşkın �rdek g�t�n g�t�n y�zer.(g�t�n g�t�n:tersine) -Şeriat varsa m�r�vvet de var.(Kanun varsa gelenek- g�renek de var.) -Şeriatın kestiği parmak acımaz. -Şerim, şerim �st�ne işerim.(Sataşmak i�in sebep arayana denir.) -Şerrinden şeytan sakınır. -Şerrinden şeytanlar kuyuda saklanır.(Herkes belasından sakınır.) -Şeytan azapta gerek.(K�t�n�n başı sıkıntıda olmalı.) -Şeytan �ocuğunu azdırır(kaybeder).(�ok d�zensiz, dağınık ev i�in s�ylenir.) -Şeytan g�rs�n y�z�n�.(Y�z� g�r�lmek istenmeyen şerli insanlar i�in s�ylenir.) -Şeytanından bulasıca.(BEDDUA) -Şikarlanmak(“Ne şikarlanıyon?”).(nazlanmak) -Şimşek gibi balkıyor.(şimşek balkımak:şimşek �akmak.�ok hızlı hareket ediyor anlamında.) -Şişekalasıca.(BEDDUA) T -Tarla yok, takın yok.(�ifti, �ubuğu bulunmamak) -Tarlanın taşlısı, Kızın sa�lısı, İneğin �k�z başlısı (makbuld�r). -Taş attın da kolun mu ağrıdı?(Ne zahmet �ektin ki?) -Taş g��ğ� değil, yaş g��ğ�.(K��k �ocuğun ilerde b�y�yeceğini anlatır.) -Taş ol da, baş yar.(Adam ol da başarı g�ster.) -Taş ufağı değil ya, insan ufağı.(�ocuk yarın b�y�k olur.) -Taş yerinde ağırdır.(Herkes bulunduğu yerde itibarlıdır.) -Tatlı dil yılanı deliğinden �ıkarır,acı s�z(dil) insanı şirazeden �ıkarır.(şirazeden �ıkmak:�fkelenip kontrolden �ıkmak.Tatlı dilin insanı ikna edip yumuşamaya sebep olacağı,acı s�z�n kavgaya sebep olacağını belirtmektedir.) -Tavşan dağa k�sm�ş, dağın haberi olmamış. -Tay gibi.(İri buzağı, kuzu i�in s�ylenir.) -Tebdili şaştı.(Feleği şaştı.) -Tehlikeden hader(hazer) et, minarenin altından hızlı ge�.(hader etmek: sakınmak.Tehlikeye karşı tedbirli olmayı �ğ�tler.) -Tek taş duvar olmaz.(Az imkanla b�y�k iş yapılmaz.Yardımcısız insanın b�y�k iş yapamaz.) -Tencere dibin kara, seninki benden kara. -Tepesinde(tepemde) at nallıyor.(S�z ve davranışlarıyla psikolojik işkence yapıyor.“Başına �eki� vurur gibi eziyet yapıyor” anlamında bir deyim.) -Terbiyeden tezikmiş.(tezikmek:uzaklaşmak, �ıkmak.Terbiyesiz kişiler i�in s�ylenir.) -Teti teti İller k�t� Benim ağam iyi...(teti �ekmek:yeni y�r�meye başlayan �ocuğun iki elinden tutarak y�r�mesine yardımcı olmak.Bu s�zlerle başlayan tekerlemenin başlangıcı.TEKERLEME) -Tığ teber kaldı.(tığ:tuğ,teber:kılı�, İflas etti anlamında. “Savaşı kaybetmiş tarafın elinde sadece bir tuğ bir de kılı� kaldı” anlamından ilham alınarak s�ylenmiş bir deyim.) -Tımbırtıya g�bek atar.(K��k şeylere b�y�k tepki g�sterir.) -Tın tın �ter.(�ok alıngan) -Tilkinin d�n�p dolaşıp geleceği yer k�rk�� d�kkanıdır. -Tilkinin pazarda işi ne, vururlar dişine dişine.(Layık olmadığın yere gitme.) -Tilkiye “S�t�n� sağacağız.” demişler; “Y�z�me bakın da �yle sağın.” demiş.(Meymenetsiz insandan hayır gelmez.) -Tosbağayı bir bağdan atmışlar; “Bu bağ olacağına başka bağ olsun.” demiş. -Tosgaba(tosbağa) kabuğundan �ıkmış, kabuğunu beğenmemiş.(Yetiştiği �evreyi,anne-babasını beğenmeyenler i�in kınama ama�lı s�ylenmiş atas�z�.) -Tosgaba toplayan deli oğlan.(Gerekli gereksiz herşeyi toplayanlar i�in kullanılan bir deyim.) -Tutulağalacca(tutulakalasıca).(Hastalığa tutulasıca.BEDDUA) -T�rk’�n aklı sonradan gelir. -T�rkmen ne bilir bayramı, lık lık i�er ayranı.(G�rg�s�zl�k yapanlar i�in kullanılır.Burada g��ebe T�rklerin(T�rkmenlerin ) g�rg� kaidelerini bilmemeleri vurgulanmıştır.Eskiden T�rk topluluklarının yerleşik olanlarına T�rk,g��ebe olanlarına T�rkmen denilirdi. U-� -U�ta yatar, ortada bulunur.(�alışmaktan ka�ar, nimeti g�r�nce hazır bulunur.) -Ulu s�z� dinlemeyen ulumuş kalmış.(B�y�k s�z� dinlemeyen perişan olur.) -Ummadığın taş baş yarar.(Kimseyi ��mseme;ummadığın kişi beklenmedik başarı g�sterebilir veya d�şmanca zarar verebilir manasında kullanılır.) -Ununu eleyip eleğini asmış.(T�m işlerini yoluna koymuş,yapacak işi kalmamış.) -Utanmazsan �ık babayın �st yanına otur.(B�y�klerden y�ksek�e yerde oturmanın ayıplandığı bir atas�z�d�r.) -Uyku yok, t�nek yok.(Sabaha kadar uykusuz,yatağa girmeden kalma durumunda s�ylenir.Kuşların bir dalda t�nediği kadar bile istirahat etmedim manasındadır.) -Uzun boylu yılda iki kere lazım olur; Biri ark atlatmaya, biri de deve g�t� yağlatmaya. -�� ke�i pendiri gibi sallanıyor(kurtlu pendir gibi sallanıyor).(Yerinde duramayıp yaramazlık ediyor manasındadır.Yaramazlık eden �ocuklar i�in s�ylenir.) -�r�mesini bilmeyen it, s�r�ye getirir kurt.(L�zumsuz s�z� ile başını derde sokana s�ylenir.) V -Varını veren utanmamış. -Varlıkta yokluk olmaz, Yoklukta yiğitlik olmaz.(Fakir c�mertlik yapamaz.) -Vasiyet �l�m getirmez. -Ver yesin, �rt yatsın; Arasıra yokla mundar �lmesin.(mundar:murdar,Boş yatıp iş yapmayana denir.) -Vicdanı cam ile sıyrılmış(kazınmış).(vicdansız) Y -Ya imam ol, ya imamı bul.(bir �are bul) -Yağla yavşan yarışır, soğan arada p�r�ş�r(buruşur).(yavşan:bir yaban otu.Denk insanlar rekabet ederken zayıflar ezilir.) -Yağlı g�te bezir değdiriyor.(İhtiyacı olmayan birine yardım edene denir.) -Yağlı kurşunlara gidesice.(BEDDUA) -Yağmasan da g�rle.(Vermesen bile verecek gibi g�r�n.) -Yaka biti gibi yapışır.(arsız) -Yalan, “Yalı ye de kesseğe dolan.”.(kessek:kurumuş şekilli �amur,kesseğe dolanmak:k�peğin kesseğin dibine kıvrılıp yatması.Kendisine yalan diyene k�pek diyerek hakaret etme s�z�.) -Yalap, �alap.(alelacele) -Yalın ayak, başı kabak.(Başı a�ık,ayağı yalın.) -Yandığı yerde s�ns�n.(Felaket genişlemesin. DUA) -Yanlış hesap Bağdat’tan d�ner. -Yannarı yanacca(yanları yanasıca).(yan:v�cudun yan tarafları.BEDDUA) -Yap iyiliği at denize, balık bilmezse Halık bilir. -Yaralı parmağa işemez.(Kimseye yardımı dokunmaz.Eskiden el yaralandığında el iltihaplanmasın diye �zerine işeme adeti vardı.Bu adetten ilham alınarak s�ylenmiştir.) -Yarım elma,g�n�l alma.(M�tevazi hediye manasında.) -Yarısı yavrumun yarısı da; yarısı yılan yavrusu.(Gelinini sevmeyen nine torununu severken s�yler.) -Yaş tahtaya basmaz.(Riskli işi yapmaz.) -Yaşı benzemesin.(Yaşayan birini �lm�ş biriyle kıyaslarken s�ylenir.) -Yaşı,dini kıt gelesice.(BEDDUA) -Yaşı kır eşeğin yaşını ge�miş.(�ok yaşlı) -Yaşı kırk demiş, g�t� fırk demiş.(Kırk yaşına gelen g�c�n� kaybeder.) -Yaşı yetmiş, işi bitmiş. -Yaşına bak, utanmazsan g�t�ne �ara �al.(�ara:yeni doğan bebek kakası, Yaşına uygun iş yapmayana s�ylenir; ayıplama s�z�.) -Yaşını yaşamış, dişini dişemiş.(dişemek:diş �ıkarmak.�ok yaşlı;damak kemikleri bile a�ığa �ıkmış.Eskiden �ok yaşlıların diş etleri incelerek damak kemiklerinin g�r�nmesi,ikinci kere diş �ıkarma olarak kabul edilir ve bunlara kuzu dişi adı verilirdi.) -Yaşlıdan medet uman, g�t�ne ke�e yamar.(Yaşlı insandan yardım umulmaz.) -Yaşlıya gelin gelen; ya deli olur, ya k�rdeki �l� olur. -Yatan �lmemiş; vadesi yeten �lm�ş. -Yatan yılanın kuyruğuna basma.(Fitneyi uyandırma.) -Yattığı yer ahır sekisi, �ağırdığı İstanbul t�rk�s�.(Kendi acınacak haline bakmayıp hal ve hareketi ile ağzı havalarda,�alımından ge�ilmeyen insanlar i�in s�ylenir.) -Yavuz it ne yer, ne yedirir.(Kendi istifade etmediği halde,başkalarının da istifade etmesine izin vermeyen zalim insanlar i�in s�ylenir.) -Yayan yapıldak.(yaya) -Yaz gelince dağlar bile misafir alır. -Yazın yağmur yağarsa; ya dolu yağar, ya deli yağar. -Yazlık buğday ek, evladına s�yleme.(Yazlık buğday nadiren verimli olur.) -Ye dayağı, ver cermeyi ben arkanda duruyom.(cereme:maddi zarar.Sadece lafla destek verene s�ylenir.) -Ye tatlıyı, i�me suyu; yanarsa yansın. Ye yağlıyı, i� suyu; donarsa donsun. -Yedi k�r�n bir değneği.(Herkesin yardımına muhta� olduğu kişi.) -Yediği �anağa işer.(nank�r) -Yediği ot k�k�, it boku.(�ok fakir, yiyeceksiz kalmışlar i�in s�ylenir.) -Yediği �n�nde, yemediği ardında.(Bol nimet i�inde.) -Yel getirir, sel g�t�r�r.(Haydan gelen huya gider.) -Yel kayadan ne anlar(koparır)?(Yel esmekle kaya zarar g�rmez.�ok g��l�ye karşı zayıf olan zarar veremez anlamındadır.“ Kaya yelden anlamaz” atas�z�n�n benzeri. ) -Yemediğim yemeğin i�inden pabucum �ıksın.(Menfaatim yoksa umurumdamı?) -Yemekten sonra ya kırk adım atmalı, ya da sırt�st� yatmalı. -Yemeyenin malını yerler (yerine bir taş koyarlar). -Yemeyip i�meyip ulaştırmış.(Laf taşımış.) -Yer, g�ğ garibi misin?(Kimi kimsesi yok,�evreye yabancı garipmisin?) -Yere �aksan ge�er.(�ok kuvvetli insanlar i�in s�ylenir.) -Yılan da toprağı perhizle yalar.(İsraf etmeme nasihati.) -Yılan eğri b�ğr� kendi deliğine akar.(Herkesin faydası yakınlarına olur.) -Yılan eniğini sokmuş da, �ld�rmemiş.(Anne-baba �ocuğunu cezalandırsa bile ona zarar vermez anlamında.) -Yılanı kırkar.(Sinekten yağ �ıkarır atas�z�n�n benzeri.Herkesten faydalanmaya �alışır anlamında.) -Yılanın bile k��ğ� sevimli olur. -Yırtığı k�ll�ğe, yenisi bolluğa.(yeni elbise alana, DUA) -Yiğidi �ld�r, hakkını ketm itme.(ketm etmek:hakkını yemek, hakkını teslim etmemek.İnsanı eleştirirken iyi taraflarınıda unutmamak gerekir anlamında.) -Yiğidin anası �abuk ağlar. -Yiğin at kendine kam�ı değdirmez.(yiğin,yiğni:hafif,hızlı. Vazifesini yapan insan kendine s�z s�yletmez anlamında.) -Yiğit ne yapsın mal olmayınca. -Yiğitliğin onda dokuzu ka�mak, biri ise hi� ortada g�r�nmemektir. -Yiyeceği otu g�r�r, kurdun yiyeceğini g�rmez.(Menfaatini g�r�p,riskini g�rmeyenler i�in s�ylenir.) -Yiyen ağız utanmış.(Yiyen utanır.Hediye alana iş yaptırılır.) -Yoğun incelinceye kadar incenin canı �ıkar.(Şişman zayıflayıncaya kadar zayıf �l�r anlamında.) -Yokladık mıh başı �ıktı. -Yoklukta bulunmuş �avdar ekmeği.(Cılız;ailenin tek erkek �ocuğu i�in s�ylenir.�elimsiz olmasına rağmen kıymetli olduğunu ifade eder.) -Yoksulun bir kızı var, tepesinde g�z� var.(Malı veya �ocuğu az olanın sahip olduğu şeyler �ok kıymetli olur.) -Yoksuzluk haksızlık getirir. -Yola dur, bele dur; insafı elden koma.(yola durmak:yol kesmek,bel:engebeli arazi) -Yola(yabana) gidenin işini Allah bilir. -Yolcu yolunda gerek. -Yoluynan giden yorulmamış.(yoluynan:yolu ile) -Yumurtayı k�ss�ğ�nen devirir.(k�ss�k:değnek.�ok erincek; tembel.) -Yundun mu kel kız? Tarandım bile.(İşi az olup işini �abuk bitirene s�ylenir.) -Yurt yerinde ufak mı bulunur?(yurt:�adır kurulan yer, ufak:ekmek kırıntısı. Kıymetli birşeyin bulunması beklenmediği durumda s�ylenir.) -Yuvasız kuşun yuvasını Allah yapar. -Y�k altında eşek kalır. (İyi insan iyilik g�rd�ğ� kişiye karşılığını �der.) -Y�reğimin yağı eridi.(�ok korktum,�ok heyecanlandım anlamında.�ok mutlu oldu(m) anlamında kullanılan“Y�reği(m) kat kat yağ bağladı” deyiminin zıddı olan bir deyim.) -Y�r�d�k�e yer ığransın (ırgalansın), menciliste (mecliste) s�z� dinlensin.(Evladım b�y�s�n,s�z� dinlenir olsun anlamında dua.DUA) -Y�z verdik deliye; �emrendi sı�tı halıya. -Y�ze y�ze kuyruğuna geldik. -Y�z� kırk kat oldu.(Y�z�n� astı.) -Y�z� sirke satıyor. -Y�z� yeri s�p�r�yor.(Suratı asık anlamında.) -Y�z�nden d�şen bin par�a olur. -Y�z�ne bakanın işi rast gelmez.(Y�z�n� g�renin işi rast gelmez.) (Y�z�nden şer akan meymenetsiz insanlar i�in s�ylenir.) -Y�z�ne g�z�ne bulaştırdı. -Y�z�ne g�lsuyu.(Tiksindirecek bir konuda konuşmadan �nce s�ylenir.) -Y�z�ne t�k�rsen yağmur yağıyor zanneder.(Utanmaz insan i�in s�ylenir.) -Y�z�n� dolayıp gitti.(Y�z�n� asarak gitti.) -Y�z�n� salladı(astı). Z -Zahmırı bozuk.(Karakteri bozuk.) -Zevzek(boşboğaz, geveze) -Zıkkımın k�k�(n� ye).(BEDDUA) -Zıvanadan �ıktı.(zıvana:esrar �ekilen nargilenin ağızlığı, Yeni esrar �ekmiş gibi sinirli anlamındadır.�ok sinirlenenler i�in s�ylenir.) -Zıvgar oynuyor.(zıvgar oynamak:�ok �evik ve hızlı hareket etmek, Yerinde duramayan �ok hızlı sağa sola hareket eden i�in s�ylenir.�ukurova’da eskiden meşhur “Zıvgara’ nın K�r�” isimli �ok �evik, hareketli bir eşkıyadan ilham alınarak s�ylenmiş bir deyim olma ihtimali y�ksektir.) -Ziv k�pek gibi geziyor. (Başıboş k�pek gibi geziyor.) -Ziv ziv geziyor. (Başıboş k�pek gibi ama�sız dolaşıyor.) -Zor oyunu bozar. -Zora(zorlara) dağlar dayanmaz. -Zul�m ile abad olanın; ahiri berbat olur.(K�t�l�kle zengin olanın sonu k�t� olur.) -Z�leke gibi.(O z�leke olmuş.)(z�leke:aynı isimle anılan oyunda kullanılan yassı ve kaygan taş;z�leke taşı.Kaypak,s�z�nde durmayan kişiler i�in s�ylenen bir deyimdir.) BİLMECELER -Yer altında yağlı kayış. Cevap:yılan -�arığı �attım, peceden attım.(pece:pencere) Cevap:g�n ışığı -Bir k��c�k başı var. Dam dolu �leşi var.(�leş:leş) Cevap:�ıra, gazyağı �ırası -Dağdan gelir, Taştan gelir, Kolu bağlı ; Aslan gelir. Cevap:sel -Dağdan gelir takla makla. Aman ablam beni sakla. Ne nohuttur ne de bakla. Cevap:dolu -Sekir s�k�r ayaklı; Doksan t�rl� boyaklı.(boyak:boya) Cevap:tavşan -Elma yuvarlayanın kızını mı alırsın? ��pe siyenin kızını mı alırsın? (siymek:k�peğin duvara, taşa veya bitkiye İşemesi Cevap:1-elma yuvarlayan: bok b�ceği,2- ��pe siyen:k�pek -Dağdan gelir dadak gibi, Kolları var budak gibi, Eğilir su i�meye ; Beğirir oğlak gibi.(beğirmek:ke�inin bağırma sesi) Cevap:tosbağa -Bizim evde karı var; Tepesinde deri var. Cevap:fes -İki �atal; zırp g�t�ne. Cevap:pantolon �OCUK OYUN TEKERLEMELERİ �ocuklar oyun oynamadan �nce oyun ebesini se�mek i�in bazı tekerle- meler s�ylerler.Tekerlemede kim �ıkarsa oyun ebesi sayılır.Bu tekerlemeler kafiyeli kelimelerden oluşur.Bazıları kafiye i�in uydurulmuş anlamsız kelime- lerden oluşabilir (veya s�ylene s�ylene kelimeler değişerek anlamsız hale gelebilir). 1-Eveleme develeme Devekuşu kovalama �eğriyi �eğmel Miskiyi hambal Halakada b�lb�l �ıkanada s�mb�l �eğmel:baston, halaka:halka, daire. Bu tekerleme �imeli topluluğunun deve ve devekuşu bulunan bir yerde yaşadığını g�steriyor olmalıdır.�imeli Aşireti Suriye’de Berriye ��l�’nde, Rakka’da, Halep civarında, Tarablus’ta(Şam’ın kuzeyi) bulunmuşlardı. 2-İsmail’ in bı�ağı Elimi kesti niyleyim Yağlık verin sileyim Yağlık deve boynunda Deve harman yolunda Teptim ambar a�ıldı İskele boncuk sa�ıldı İskele boncuk has boncuk İlik d�ğme kaytancık. Yağlık:baş�rt�s� 3-İnne minne Ucu dinne Fil fillice Kuş tellice Seren ayı Seldir dayı Harıl hurul Sı� da kurul. Telice(tilice) kuşu:delice kuşu; bir �eşit yırtıcı atmaca kuşu 4-Ya şunda ya şunda Ke�e k�lah başında. 5-El el epelek Elden �ıkan topalak Topalağın yarısı Yumurtanın sarısı �ıktım Halep yoluna Halep yolu taşpazar İ�inde maymun gezer Maymun beni korkuttu Kulağımı sarkıttı. 6-Z�leke Oyunu ve Tekerlemesi:“Na�,kı�,on ��,ond�rt” veya “Naldırna�,kıldırgı�,on ��,ond�rt” diye saymaya başlanır ve ilk saydığı ayak boyuna na�,ikinci ayak boyu i�in kı�,��nc� ayak boyu i�in on�� diyerek saymaya başlar.Saymaya on sayı fazladan başlamış olur.Bazı uyanık(?) oyuncular saymaya “Naldır bir,naldır iki,sığır…ki,otuz iki,otuz ��” diye sayarak devam ederler.B�ylece 19 sayı fazladan saymış olurlar.Rakibinin unutkanlığından istifade etmeye �alışır;veya oyunun kuralı bu şekilde kab�llenilir. Oyunun Oynanışı:Oyun iki kişi tarafından oynanır.Oyuna kura ile kazanan başlar.Her oyuncunun birer adet z�leke adı verilen yassı,nisbeten dairevi ,bir karışlık taşı bulunur.Z�leke taşının nisbeten p�r�zs�z ve kaygan olması tercih edilir.(Bundan dolayı kaypak,s�z�nde durmayan kişiler i�in “ z�leke gibi adam” deyimi kullanılır.).Bir de ortak kullanılan top adı verilen yuvarlak taş bulunur. Oyuna başlayan yuvarlak taşa z�leke ile vurarak onu yerinden uzaklaştırır;ve uzaklaştırdığı mesafeyi ayak boyu sayarak hesaplar.İkinci vuruşunu yapmadan �nce bulunduğu yerden rakibinin z�leke taşına nişan alır.Eğer vurursa ikinci bulunduğu yerden(rakibinin z�leke taşının yerinden) topa vurmaya �alışır;vurursa uzaklaştırdığı mesafeyi eski aldığı sayıya ayak hesabı olarak ilave eder.Rakibinin z�leke taşını vuramazsa veya rakibinin z�leke taşını vurduktan sonra ikinci kez topu vuramazsa vurma sırası rakibine ge�er ;ve rakibi aynı işi yapmaya başlar.Oyun b�ylece devam eder.Daha �nceden belirlenmiş rakama(100-200 gibi) kim erken ulaşırsa oyunu o kazanmış olur.